Hilma af Klint, fragment van Die Zehn Größten, 1907. © The Moderna Museet, Stockholm

Kunst voor een nieuwe wereld

Ze waren met velen, de kunstenaars die eind 19de eeuw het spiritualisme omarmden en er een onaangeboorde bron van verbeelding in vonden. Ook Wassily Kandinsky en Hilma af Klint lieten zich door ‘het geestelijke’ leiden, wat resulteerde in het pionieren met een kleurrijke en niet-figuratieve beeldtaal. Kandinsky werd er wereldberoemd mee, af Klint bleef tot voor kort onbekend. Kunstsammlung Nordrhein-Westfalen in Düsseldorf toont voor het eerst het werk van beide kunstenaars naast elkaar.

Hilma af Klint (1862-1944) volgde een opleiding aan de Academie in Stockholm en startte haar carrière als landschaps- en portretschilder. In 1896 stichtte ze samen met vier vriendinnen het groepje De Fem (‘De Vijf’). Elke vrijdagavond kwamen ze bijeen om contact te leggen met mystieke wezens. Die seances, waarvan verslag gedaan werd in aantekenboekjes en automatische tekeningen, brachten af Klint ertoe omstreeks 1906 de figuratie vaarwel te zeggen en schilderijen te creëren waarbij hogere krachten betrokken waren. Tot 2018, toen het Guggenheim Museum in New York een overzichtstentoonstelling aan haar wijdde, had de wereld nog niet van Hilma af Klint gehoord. Vandaag geldt zij als een van de meest oorspronkelijke en vrijgevochten kunstenaars, voor wie kleur en abstractie de instrumenten waren om haar intens innerlijk leven vorm te geven. Dat het tot in de 21ste eeuw duurde alvorens haar kunst en manuscripten bekend werden was het gevolg van haar uitdrukkelijke wens om ze verborgen te houden tot twintig jaar na haar dood. In de jaren 1960 keek heel de wereld naar de artistieke omwentelingen in New York en was niemand nog geïnteresseerd in haar experimenten. De paar exposities die aan af Klint gewijd werden, kenden geen weerklank.