Spiritualiteit vult religie aan in Zuid-Europese landen

27 jaar nadat socioloog Grace Davie de frase “believing without belonging” formuleerde, vond onderzoeker Paul Tromp (1988) het nog altijd essentieel daarover een studie te publiceren. Volgens hem zitten er twee verschillende theorieën verborgen in haar stelling. Hij testte beide voor twintig West-Europese landen in de periode tussen 1981 en 2008 en besluit daaruit dat in de meest christelijke landen de relatie tussen spiritualiteit en religie net sterker werd.

Hoe religieus een land is, meten door het aantal kerkgangers te tellen, vindt socioloog Paul Tromp te kort door de bocht. “Wat vertelt kerkgang ons eigenlijk? We weten niets over de intentie waarmee mensen naar de kerk gaan. Doen ze het voor de ogen van de anderen of omdat de gemeenschap het ook doet? Of doen ze het uit eigen overtuiging? Kerkgang is maar één dimensie van religiositeit. Om religiositeit te meten, moet je naar de relatie kijken tussen religieuze overtuigingen en kerkgang.” Die relatie is evenwel niet meer zo rechtlijnig als die ooit was. De theorie van believing without belonging van Grace Davie – door Joep de Hart naar het Nederlands vertaald als het minder klinkende “geloven buiten verband”– stelt dat steeds meer mensen religieuze of spirituele overtuigingen aanhangen zonder dat ze naar de kerk gaan of deelnemen aan religieuze praktijken zoals rituelen. Tromp vat haar theorie simpel samen: “Kerkgang neemt sneller af dan geloof. Beide dalen in de grafieken, maar het ene sneller dan het andere”.