Burn-out

De jongste weken kreeg Tertio veel brieven van priesters en religieuzen. Woede en verdriet voeren daarin de bovenhand. Aan de ene kant om wat confraters hebben aangericht en de manier waarop bisschoppen en oversten met die misdrijven omgingen. Aan de andere kant omdat de overgrote meerderheid van het pastoraal personeel zich al zo lang eerlijk voor het evangelie inzet en ten onrechte in de klappen van het misbruikschandaal deelt. Ze voelen zich gecriminaliseerd, en in hun levenswerk en roeping aangetast. Met afgrijzen zien ze hoe de volkomen terechte verontwaardiging om het misbruik omslaat in een hysterie tegen het christelijk geloof tout court.

Beledigend
Dat ‘schuld door associatie’-gevoel leeft niet alleen bij priesters en religieuzen. Iedereen die met het geloof begaan is, krijgt het zwaar te verduren. Dat proces is al langer bezig in onze maatschappij. Mogen dan alle minderheidsgroepen in onze samenleving op de woke-reflex rekenen, behalve de katholieken? BV’s in spelprogramma’s vinden het al sinds 2010 – toen de affaire Vangheluwe losbarstte – het toppunt van jolijt om priesters als viezeriken af te schilderen of om geloofspunten die voor christenen zeer belangrijk zijn, belachelijk te maken. Wat onlangs op Canvas in De Ideale Wereld te zien was, vormde daarin een dieptepunt. Zo’n beledigende en wansmakelijke opmerkingen zou je – volkomen terecht – over geen enkele andere bevolkingsgroep mogen brengen. Zelfs sommige slachtoffers voelen zich, zoals Jan Hertogen het in Tertio nr. 1.236 uitdrukte, ‘misbruikt’ omdat ze als voorwendsel dienen om geloof en Kerk onderuit te halen.

Wantrouwen
In de VS onderzocht Gallup vorige maand mentaal welzijn bij katholieke priesters. Dat was al niet bijster hoog wegens de ontkerkelijking en de coronapandemie. Daar komt nu het afbrokkelend vertrouwen tussen ‘grondpersoneel’ en leiding bij. Opvallend: het zogenaamde Dallas Charter speelt daarin een grote rol. Dat moet misbruik tegengaan, maar priesters vinden de aanpak te streng. Niet minder dan 82 procent vreest vals beschuldigd te worden en ervaart hoe wantrouwen binnensluipt in de relatie met de eigen oversten. Ook in Vlaanderen merken we die tendens. Het thema ligt zeer gevoelig: precies de ‘vaderlijke’ relatie zorgde ervoor dat kerkleiders de meldingen van misbruik verkeerd aanpakten. Bisschoppen en oversten voelen zich ongetwijfeld ook onbehaaglijk. Ze zijn erg beducht om geen fouten te maken, terwijl priesters – en bij uitbreiding allen die werken in de pastoraal – het gevoel hebben dat ze als potentiële misbruikers beschouwd worden. Zo moeten alle catechisten een uittreksel uit het strafregister voorleggen. Die verplichting heeft voor veel kwaad bloed gezorgd. De schaalvergroting van parochies heeft bovendien als gevolg dat pastorale verantwoordelijken de facto steeds minder tijd en ruimte voor persoonlijk contact hebben. Tel al die factoren samen en je hebt een perfecte cocktail voor depressie en burn-out.

Verlamming
Zal deze burn-out tot verlamming van de christelijke gemeenschap leiden? Dat is niet ondenkbaar. Wie van buitenaf naar het hele gebeuren kijkt, verbaast zich erover hoe weerloos en gelaten de Kerk niet alleen zeer terechte kritiek aanhoort, maar ook oude afrekeningen en pertinente onwaarheden ondergaat. We pleiten niet voor een combattieve aanpak, die al gauw defensief of relativerend overkomt. Maar het is bijzonder jammer dat de media daardoor nauwelijks berichten over de baanbrekende synode in Rome. Even jammer is dat vele christelijke initiatieven voor drop-outs in onze samenleving verdacht gemaakt worden. Dat kinderen hun eerste communie of vormsel niet meer mogen doen en zo een spirituele ervaring in hun leven missen.

Tegen de lamme zegt Jezus: “Sta op, neem uw bed op en wandel.” Je bed opnemen staat hier symbool voor kwaad en pijn dat verlamt. De Kerk zal de gevolgen van de misbruikaffaire nog lang met zich meedragen. Tegelijk is het essentieel dat zij niet in de verlamming blijft en dat christenen durven opstaan en laten zien wat een samenleving mist als die Kerk en religie wil lozen. III