Loodzwaar
Bovendien is het psychologisch loodzwaar om – gedurende vijftien jaar in zijn geval – afschuwelijke verhalen te beluisteren van mensen wier leven werd verwoest. Niet alleen is er het medeleven met al dat immense leed, maar ook de onmacht en de woede tegenover de misbruikers en de verantwoordelijken die er niets aan gedaan hebben. Als die misbruikers dan ook nog eens tot het eigen instituut dat je dierbaar is behoorden, dan is die druk nog hoger. Zelfs getrainde hulpverleners hebben in dergelijke situaties ondersteuning nodig om secundaire traumatisering te voorkomen. Natuurlijk mag je dit niet vergelijken met het leed van de slachtoffers. Maar elke mens heeft zijn grenzen en die zijn voor Johan Bonny nu bereikt. Het siert hem dat hij de slachtoffers nog altijd wil ontmoeten. In deze kun je hem niets verwijten.
Haar in de boter
Daarnaast is er nog een andere factor die de Antwerpse bisschop bezwaart. In hetzelfde Tertio-interview laat hij uitschijnen dat er ook interne moeilijkheden zijn. “Je leert je pappenheimers kennen”, noemt hij het. In een gesprek met Thomas Siffer in Gazet van Antwerpen heeft hij het over “een haar in de boter”. Bonny durft zijn nek uit te steken. Hij voelt feilloos aan – net als een aantal van zijn Duitse collega’s – dat de Kerk dringend moet veranderen als zij nog een rol wil spelen in het maatschappelijk debat. Zaken zoals het opheffen van de celibaatsverplichting voor clerici, de zegening van homorelaties, het diakenambt openstellen voor vrouwen, het hertrouwen van echtgescheidenen, het gebruik van anticonceptiva en medische assistentie bij vruchtbaarheidsproblemen zijn in onze maatschappij vanzelfsprekend. De Kerk mag dan nog zo’n schitterende boodschap van geloof, hoop en liefde hebben, ze maakt zichzelf onmogelijk door op verschillende domeinen blind te zijn voor voortschrijdend inzicht. De visie op ambt en seksualiteit bijvoorbeeld is nooit mee geëvolueerd met nieuwe sociologische, psychologische, medische, filosofische, antropologische en zelfs theologische inzichten. Bonny windt zich daar zichtbaar over op en laat zijn stem klinken. Dat is voor een bisschop niet evident. De meeste bisschoppenconferenties komen zelden met kritiek op de Kerk naar buiten. Dat is bij ons niet anders. De Antwerpse bisschop voelt zich duidelijk niet voldoende gesteund, ook niet door Rome. Impliciet heeft hij de goedkeuring van de paus, maar ongetwijfeld heeft hij in het Vaticaan niet enkel vrienden.
“Elke mens heeft zijn grenzen en die zijn voor Johan Bonny nu bereikt.”
Structurele aanpak nodig
Het lange wachten op een ‘move’ vanuit Rome in de zaak-Vangheluwe heeft ook al niet geholpen. Dat hem nu een hulpbisschop wordt geweigerd – de nuntius consulteert daarvoor de andere bisschoppen – levert wellicht ook spanningen op. Hoe dan ook, dat er geen opvolger klaarstaat en dat aartsbisschop Terlinden een consultatieronde moet starten, is bevreemdend. Het misbruikschandaal is dé schandvlek van de Kerk in de 21ste eeuw. Sinds 2010 is inderdaad veel gebeurd. Maar buitenstaanders staan verbaasd dat door het ontslag een leemte ontstaat. Er vallen nog maar eens harde woorden: men heeft de indruk dat de Kerk het misbruikdossier nog altijd niet ernstig genoeg neemt. Die perceptie klopt niet, wel toont deze situatie een structureel probleem. Welke les kan de Vlaamse Kerk hieruit trekken? Minimaal dat ze voor zo’n zware taak de nodige back-up en begeleiding moet voorzien. Dat gaat verder dan wel of geen hulpbisschop benoemen. Een coördinator aanstellen spreekt voor zich. Daarnaast vraagt een cruciaal dossier als de misbruikschandalen om een multidisciplinair team van mensen die daarvoor zijn vrijgesteld en die continuïteit verzekeren. Ook zij moeten uiteraard kunnen rekenen op ondersteuning.
Doorlichting
Bisschoppen – priesters en diakens trouwens evengoed – moeten veel te veel ballen in de lucht houden. Het zou voor iedereen die in en voor de Kerk werkt, goed zijn als de Kerk een operationele doorlichting houdt. Daaruit kan blijken hoe zij op de beste manier kan omgaan met de immense uitdagingen waarvoor zij nu op alle vlakken staat – niet enkel in het misbruikdossier. Nee, dat is geen eenvoudig voorstel. De hiërarchische structuur van de Kerk leent zich niet zo goed tot medeverantwoordelijkheid en teamvorming. Daarnaast kiest de Kerk maar aarzelend voor een professionele aanpak in domeinen als human resources, teambegeleiding, leiderschap en communicatie. Er is veel goede wil, maar een meer structurele en interdiocesane aanpak is bijzonder wenselijk. Dan ziet de buitenwacht duidelijk dat de Kerk niet enkel uit haar fouten leert, maar ook veerkracht en aanpassingsvermogen toont om haar zo noodzakelijke boodschap in deze tijd authentiek te brengen.
Meer opinies van
Johan Van der Vloet
