Leren van de wereld
Opvallend: de tekst doorbreekt radicaal het eenrichtingsverkeer Kerk-wereld. De bisschoppen staan helemaal in de stroom van Gaudium et Spes: een open en gelijkwaardige dialoog tussen de tekenen van de tijd en het geloof. Dat sluit helemaal aan bij wat het evangelie in essentie is: concrete mensen in hun concrete noden ontmoeten. Eerder was al conservatieve kritiek te horen op deze dynamiek. De bisschoppen bieden daartegen al op voorhand weerwerk: “Deze openheid kan niet afgewezen worden als ‘wil tot aanpassing aan de moderne wereld’ of als ‘een prijsgeven van identiteit om relevant te worden in de ogen van de wereld’”, klinkt het fors. Met andere woorden: de Kerk kan veel leren van de wereld en dat kan ertoe leiden dat ze haar standpunten herziet. In een tweede beweging geven de bisschoppen aan dat de “Traditie/tradities” (let op de meervoudsvorm!) geen statisch waarheidsdenken vormt/vormen. De centrale vraag is: wat kan er groeien uit “de lezing van de Schriften in gesprek met de hedendaagse theologie, filosofie en wetenschappen?” Dat onderzoek kan gevolgen hebben voor onze visie op (onder meer) ethische vragen. Hierin liggen kansen om de Kerk meer dienstbaar te maken aan de noden van de wereld.
Accountability
Dan komt de derde stap. Die vloeit voor de bisschoppen logisch voort uit de twee vorige en is meteen ook de spannendste: moet alles wat uit de dialoog met de wereld en de traditie komt, overal in de wereldkerk op dezelfde manier gestalte krijgen? Daarmee knopen ze aan bij de Kerk van de eerste eeuwen, die minder centralistisch was dan de huidige. Een dergelijke meer lokale aanpak kan problemen vermijden. Denk bijvoorbeeld aan de huidige commotie in veel Afrikaanse bisschoppenconferenties over de pauselijke verklaring Fiducia Supplicans. Zelfs kardinaal Fridolin Ambongo – de aartsbisschop van Kinshasa, die als mogelijke opvolger van paus Franciscus een opmerkelijke rol op de synode speelde – verbaasde door zijn uitspraak: “Als wij een homoseksueel zegenen, doen we dat ook om te zeggen dat zijn seksuele oriëntatie niet overeenkomt met de wil van God.” Hij verbond zijn verklaring met een uithaal naar het neokolonialisme: het Westen zou zijn “decadente moraal” aan Afrika willen opleggen. De vraag naar de eigen “accountability” van bisschoppen – zoals het in de nota van de Belgische bisschoppen wordt genoemd – in een synodale Kerk is dus uiterst pertinent. Ook hier is het taalgebruik opmerkelijk: de nota spreekt niet over “de paus”, wel over “de bisschop van Rome”. Daarnaast wijzen de Belgische bisschoppen op de spanning tussen verantwoording afleggen aan hem en aan het volk Gods. Dit is duidelijk een hint naar hun demarche rond het zegenen van homorelaties.
Buitenissig
Aan de hand van die regel van drie bespreken de bisschoppen ten slotte drie thema’s die prominent aanwezig waren in de gesprekken met gelovigen als voorbereiding op de Algemene Synode. Ze pleiten voor een groeiende pastorale verantwoordelijkheid voor vrouwen en hun diakenwijding. De bisschoppen willen meer verantwoordelijkheid voor leken en schuiven de mogelijkheid naar voren van de wijding van gehuwde mannen. Ze hopen ook meer jongeren bereiken. De nota vertrekt nu naar gespreksgroepen in de bisdommen, maar bevat een duidelijke richting. “Buitenissig en voortvarend”, noemde Katholiek Nieuwsblad deze werkwijze. Inderdaad, het is een verrassende en moedige keuze die voor heel wat pit in het debat kan zorgen. Bovendien is de regel van drie een interessante methode om problemen in kaart te brengen en te bespreken.
Duidelijke visie
Dat de bisschoppen daarbij sturend optreden, zal sommigen irriteren. Tegelijk snakken veel gelovigen al langer naar een duidelijke visie waarmee ze aan de slag kunnen gaan. Na de Godvergeten-bom werd het dringend tijd om een stevige toekomstvisie te brengen die kan begeesteren en die laat zien dat de Kerk echt wil luisteren en zichzelf oprecht in vraag wil stellen. Daarvoor leent deze tekst zich uitstekend.
Meer opinies van
Johan Van der Vloet
