“Wat ik van u verwacht, is zeker iets heel anders”, stelt de paus. Geheel in lijn met Gaudium et Spes vraagt hij Fernandez het geloof in gesprek te brengen met hedendaagse vragen. Die noemt hij “ongekend in de geschiedenis van de mensheid”. Ook opvallend: de paus geeft aan dat veelvormige filosofische, theologische en pastorale benaderingen verrijkend zijn en de Kerk groeikracht geven. Een revolutie, als je ziet hoe smalsporig leerstellige documenten wel waren.
Nederig
Vaticaanwatchers stellen echter dat de benoeming zelf nog veel belangrijker is dan de brief: Fernandez is niet minder dan Franciscus’ ghostwriter en stond mee achter sleuteldocumenten in zijn pontificaat: Evangelii Gaudium, Laudato Si’ en Amoris Laetitia.
Conservatieve kringen nemen zijn benoeming niet in dank af. Hun tactiek is behoorlijk heftig. De nieuwe prefect wordt geridiculiseerd omdat hij in zijn jonge jaren als pastoor een boekje schreef met de voor een priester inderdaad wat merkwaardige titel: Saname con tu boca. El arte de besar, vertaald als The Art of Kissing. Conservatieve katholieke websites halen citaten uit de context en spreken van een ‘wellustig’ boekje. De commotie was zo groot dat Fernandez zich genoodzaakt zag de publicatie te kaderen: hij schreef het niet uit eigen ervaring, maar wilde jongeren uitleggen waar het in de incarnatie om gaat. Daartoe ging hij op zoek naar de betekenis van de kus in het liefdesleven en kwam zo tot de mystieke metafoor van de incarnatie als ‘kus van God aan de wereld’.
Maar het venijn gaat verder: sommigen linken de publicatie met zijn vermeend toedekken van een misbruikschandaal. Een priester met wie Fernandez goed bevriend was, werd in een eerste kerkelijk en gerechtelijk onderzoek onschuldig bevonden. Bij de tweede melding bleken er effectief problemen. De aartsbisschop nam maatregelen, maar wellicht niet krachtig genoeg. Het heeft hem duidelijk getekend. Bij zijn benoeming gaf hij zelf aan dat hij zich in misbruikzaken – die deel uitmaken van het werk van het dicasterie – “noch gekwalificeerd, noch opgeleid” voelt. Een sterk staaltje van nederigheid. Dat hebben we bij de benoeming van bijvoorbeeld een minister nog nooit meegemaakt. De paus wil die misbruikmaterie in een specifieke sectie onderbrengen en wil die hervormen en transparanter maken.
Homorelaties
Hoewel conservatieven Fernandez als een modernist omschrijven, blijft hij naar Europese normen voorzichtig en traditioneel. Net als de paus kiest hij voor een pastorale houding van onderscheiding met openheid voor de context van mensen. Zo is hij tegen het homohuwelijk, maar pleit hij er wel voor om homorelaties te zegenen. Zal hij de beslissing van zijn voorganger hierin terugdraaien? Zijn theologisch denken is ook ‘praktischer’ dan de stijl die de voormalige congregatie voor de geloofsleer decennialang kenmerkte en die wel eens smalend de Duitse ‘Schreibtisch’-theologie werd genoemd. De nieuwe prefect heeft net als de paus sympathie voor de ‘milde’ bevrijdingstheologie die zeker de encycliek Laudato Si’ heeft beïnvloed in de koppeling tussen het ecologische probleem en de sociale ongelijkheid.
Spannend
Met deze benoeming en die van kardinalen en bisschoppen, met de hervorming van de curie en met een reeks inspirerende documenten drukt de paus in snel tempo zijn stempel op de Kerk. Het is duidelijk dat hij zijn erfenis wil voorbereiden en niet verloren laten gaan. De synodaliteitssynode in oktober is de volgende cruciale stap, waar veel van verwacht wordt.
Het wordt een spannend jaar voor de wereldkerk: zal hier een nieuwe dynamiek uitgroeien die ook een fris elan aan de Vlaamse Kerk geeft? Die kan een levengevende kus absoluut gebruiken.
Meer opinies van
Johan Van der Vloet
