Judi Dench en Jim Broadbent als Iris Murdoch en John Bayley in de film Iris. © rr

Een liefdesaffaire met de liefde

De schrijfster Iris Murdoch (1919-1999) evolueerde in haar filosofische denken van Jean-Paul Sartres existentialistische boodschap dat de mens van God losstaat in een lege wereld, naar Simone Weils geloof dat de wereld wel degelijk waarden kent en dat de mens de werkelijkheid pas leert kennen via de liefde.

In 2001 lokte de film Iris veel bezoekers naar de bioscoop. Op basis van twee boeken van Iris Murdochs echtgenoot John Bayley schetste regisseur Richard Eyre een fascinerend en aangrijpend portret van de briljante Ierse romanschrijfster en filosofe, die een kwarteeuw geleden overleed aan dementie. Werkelijk beklijvend brengt de film haar tragische gevecht met alzheimer in beeld. Symptomen van de ziekte manifesteerden zich al in haar laatste roman, Jackson’s dilemma. “In dat boek laat Murdoch zien hoe het is om als mens een geest te hebben waarvan de samenhang en de verbanden verloren gaan”, staat te lezen in een recensie, “terwijl het vermogen ervaring in woorden te vatten behouden blijft vanuit de vastbesloten wil dat te doen, tot aan de grenzen van het menselijke vermogen.” Vanwege haar ernstige gezondheidsprobleem besloot Murdoch haar boek Heidegger: de werkzaamheid van het zijn niet meer te voltooien. Ze had er dan al zes jaar aan gewerkt. Ook Benet, een personage in Jackson’s dilemma, schrijft een boek over Martin Heidegger. En net zomin als Murdoch zelf kan hij beslissen wie Heidegger nu echt is. Murdoch vermoedde dat het de filosoof uit het Zwarte Woud ontbrak aan goedheid en menselijkheid.