Geboren worden is een werkwoord

De dag van je geboorte en de dag waarop je ontdekt waarom je bent geboren. Volgens Mark Twain zijn dat de twee belangrijkste dagen in het leven. Geboren worden gebeurt namelijk niet op één moment. Het klinkt clichématig, tegelijk is het waar: geboren worden is een werkwoord. Wanneer we voor het eerst het levenslicht zien, doen we dat met de ogen van moeder natuur. De mens is echter een vroeggeboorte.

Iemand vertelde mij ooit dat hij jaarlijks Le petit prince van Antoine de Saint-Exupéry herlas. Ik denk te begrijpen waarom. De vos leert de kleine prins een les: “L’essentiel est invisible pour les yeux. On ne voit bien qu’avec le coeur.” Leren kijken met het hart doen we niet vanaf onze geboorte. Ook dat is een groeiproces. Het is een geestelijke geboorte. Helaas maken sommigen het nooit mee. Waarom? Het ligt aan ons autonoom zenuwstelsel. Knipperen met onze ogen, ademhalen; het zijn dingen die het lichaam uit zichzelf doet. Psychologische en geestelijke groei begint echter niet bij onszelf, maar vindt zijn oorsprong buiten ons.

Nu zijn er mensen zoals religieuzen, priesters en monniken die daar – vaak vanuit religieuze inspiratie – als het ware ‘professioneel’ voor kiezen. Het religieus leven is inderdaad een vorm waarin een spirituele geboorte kan plaatsvinden. Toch is dat geen garantie. Net als ook het liefdesleven van mensen een kader, een vorm of een structuur nodig heeft, maar dat het huwelijk niet noodzakelijk een geslaagd liefdesleven betekent.

“Leren kijken met het hart doen we niet vanaf onze geboorte. Ook dat is een groeiproces.”

Onze postmoderne cultuur heeft de grenzen van religieus leven, van levensvormen waarin de liefde beleefd wordt, hertekend. Onze cultuur is er zich van bewust geworden dat de structuren, kaders en levensvormen in zekere zin iets dwingends hebben en tegelijk relatief zijn. Dat maakt hen niet zinloos. Het zijn hulpmiddelen om een leven vorm te geven. Ze verzekeren echter niet het bereiken van de liefde, de diepte, de kern of het geestelijk leven.

Toch heeft elke levensvorm die verder reikt dan het oppervlakkige een zekere inbedding nodig, hoe paradoxaal dat ook is. Uit mijn vele studies en uit de lessen van de universiteit van het leven heb ik geleerd dat zaken als waarheid, liefde en geloof een vrijheidsproduct zijn. Toch moet je er zaken voor doen. Tegelijkertijd hebben ze in de kern te maken met een ervaring van bevrijding. Liefde, waarheid en geloof hebben fundamenteel (letterlijk: in hun grond) niet met dwang te maken. Misschien moet de betekenis van de – weinig gebruikte, maar daarom niet minder belangrijke – uitdrukking ‘de vrijheid van de kinderen Gods’ (Rom. 8) in die richting gezocht worden.