Heilige woede

De Canvasreeks Godvergeten blijft – terecht – voor grote verontwaardiging zorgen. Zo roept De Standaard-cartoonist Lectrr op om de bisdommen te overspoelen met werk door massaal ontdopingen aan te vragen. Daarnaast noemt hij de Kerk een criminele organisatie en eist hij dat ze niet meer door de staat gefinancierd wordt. In de documentaire zelf worden de gruwelijke feiten in al hun heftigheid weergegeven. De makers kozen er bewust voor niet te laten zien welke acties de Kerk ondertussen ondernomen heeft. Zo ontstaat de indruk dat er niks veranderd is. Dat verklaart de frustratie in kerkelijke kringen. Met reden hamert Manu Keirse erop dat de Kerk ondertussen een hele weg heeft afgelegd. Tegelijk is er – zo stelde kersvers aartsbisschop Luc Terlinden in zijn homilie – nog altijd veel te doen.

Het is verstaanbaar dat slachtoffers daar weinig mee kunnen aanvangen. Net zoals iemand die na een ongeval op een zwart kruispunt verlamd raakt, er niks aan heeft als de bevoegde minister uitlegt welke acties nadien ondernomen zijn om het kruispunt veiliger te maken. Het zwarte punt was al lang bekend, er werd jarenlang niets aan gedaan, het slachtoffer is levenslang verlamd.

Diabolisering
Verontwaardiging en woede zijn absoluut normaal en zelfs heilzaam. Ze scheppen energie om radicaal aan de kant van de slachtoffers te gaan staan, om mistoestanden aan te pakken, om beter en meer te doen om systemische fouten recht te zetten, om slachtoffers voor zover mogelijk herstel te bieden en misbruik en onrecht in de toekomst te vermijden. Die heilige woede schrijft de Bijbel aan God toe en die geldt ongetwijfeld tegen de misbruikers. Maar rauwe woede kan ook tot diabolisering leiden. Dan wordt ze gevaarlijk. Hoogoplopende emoties verzanden zo in veralgemeningen en wraakoefeningen. Een voorbeeld daarvan is het koppelen van de misbruikkwestie aan de financiering van de Kerk: mag de maatschappij een Kerk die zich zo misdraagt, nog wel subsidiëren? Die discussie wordt algauw populistisch gespeeld: het meest geciteerde bedrag is het salaris van een bisschop. Dat is inderdaad behoorlijk, maar priesters, diakens en pastorale werkers verdienen een beduidend pak minder. Verder wordt duchtig met cijfers gegoocheld: religies zouden 80 euro per Belg per jaar kosten. Laten we niet vergeten dat daarin ook het onderhoud van ons cultureel patrimonium en de lonen van leraren levensbeschouwing inbegrepen zijn.

Koopje
Voor die prijs van 80 euro per jaar leveren religies heel wat sociaal kapitaal. Veel burgemeesters waarderen de sociale cohesie en het vrijwilligerswerk waar parochies nog altijd voor zorgen. Dat vertelde minister van Financiën Vincent Van Peteghem (CD&V) onlangs nog in een interview met Tertio (nr. 1218 van 14/6). Dat 80 procent van de middelen naar de katholieke Kerk gaat, mag onderwerp van debat zijn. Tenminste als daarbij in rekening wordt gebracht dat het reële bereik van de kerkelijke dienstverlening veel groter is dan het aantal kerkgangers en zelfs dan het aantal mensen dat zich katholiek noemt. Christelijke organisaties vragen geen ‘lidkaart’ vooraleer ze helpen. De burger doet met die 80 euro voor zoveel zingevend en sociaal kapitaal echt wel ‘een koopje’, zoals Vlaams parlementslid Brecht Warnez (CD&V) vorig jaar argumenteerde in Knack. De vraag is trouwens: wat biedt de staat aan in de plaats van deze zingeving? En welk prijskaartje hangt daaraan vast? Zingeving is immers een – zij het vaak miskende – basisbehoefte. Uiteraard hebben religies daar geen monopolie op, maar ze bieden een schat aan wijsheid, rituelen en levensregels die ook voor niet-gelovigen inspirerend kunnen zijn.

Loutering
Dat alles ontslaat de Kerk uiteraard niet van radicale zelfkritiek: uiteindelijk lag klerikalisme – wat paus Franciscus zo verfoeit – aan de bron van het misbruik. De Kerk moet deze crisis aanwenden om die anomalie radicaal uit te bannen. Dan kan zij gelouterd uit deze aanslepende noodtoestand komen. Een Kerk die op deze manier dienstbaar is en kritisch naar onrecht binnen en buiten haar schoot kijkt, kan weer geloofwaardig worden. En dan is ze haar ondersteuning waard.