Kosten en baten

“Niet meer van deze tijd” noemt Gwendolyn Rutten de wet op de kerkfabrieken. Ze maakt meteen van de gelegenheid gebruik om ook de betaling van het loon in vraag te stellen voor de ‘pastoors’ – zoals De Standaard kopte. Ze vergat even dat ook rabbijnen, imams en morele consulenten betaald worden. Aangevuld met een pop-up in dezelfde krant met de vraag of “de VRT moet stoppen met de uitzending van de zondagsmis”, kan dat tellen als een staaltje van framing. Rutten deed haar uitspraken toen ze het rapport voorstelde dat haar voorganger Bart Somers over de kerkfabrieken had besteld.

Vrijwilligers
Wat de kerkfabrieken betreft, klopt het wat Rik Torfs in De afspraak stelde: men kan de Kerk moeilijk verwijten dat Napoleon een concordaat opstelde als compensatie voor de afgenomen goederen van de Kerk en dat er een wetgeving daarrond is gegroeid. De wet aanpassen is uiteraard altijd mogelijk. Maar dat moet goed overwogen zijn. Denkt de overheid echt dat het goedkoper zal zijn als we het huidige systeem afschaffen? Kerkraden bestaan uit vrijwilligers die naar best vermogen het ‘tijdelijke’ beheren. Het gaat daarbij in veel gevallen over onroerende goederen die eigendom zijn van de gemeente. Je kunt dus stellen dat de gemeenten alleen maar baat hebben bij deze structuur: ze krijgen gratis goed beheer. Bovendien gaat het vaak om erfgoed dat effectief veel geld kost, maar ook daar geldt dat vrijwilligers er zorg voor dragen.

Goed beheer
Dat kerkfabrieken hun tekorten zomaar aangevuld krijgen en zich dus rijk kunnen rekenen, is een fabeltje. De jaarrekening moet immers door verschillende instanties goedgekeurd worden en veel gemeenten leggen de facto al een limiet op. In De afspraak schermt Rutten ook met het voorbeeld van een kerkfabriek die een grote erfenis kreeg maar die voor zichzelf houdt. Er wordt ook gegoocheld met bedragen over de bezittingen van de Kerk. Nu stelt het decreet op de kerkfabrieken dat de kerkfabrieken van erfenissen en bezittingen enkel de opbrengst mogen gebruiken. Daar is een goede reden voor: die werkwijze garandeert een langetermijnvisie. Nog sterker: door die opbrengsten verminderen net de mogelijke tussenkomsten van de steden en gemeenten. Bovendien zitten overal bisdommen, kerkraden en gemeenten ondertussen in de meeste gevallen constructief samen over kerkenplannen en her- en nevenbestemmingen om de kosten en baten voor de samenleving in evenwicht te houden. 

Wetenschappelijk
Rutten beroept zich op de wetenschappelijke studie van de UA. Ze vergeet erbij te zeggen dat die drie scenario’s voorstellen, waarvan ze er één weerhoudt: de eigen boontjes doppen. Dat is een partijpolitieke keuze, maar het is niet de enige mogelijke die de onderzoekers voorstellen. Dat Rutten ook de lonen – volgens haar 90 miljoen per jaar – erbij betrekt, maakt duidelijk waar het over gaat. In een subsidiemaatschappij als de onze is dat in vergelijking met wat besteed wordt aan sport en cultuur peanuts. Ook hier moet je het sociaal kapitaal van religies verrekenen. De indirecte opbrengst aan mentaal welzijn, gemeenschapsvorming en dienstbetoon zijn moeilijk te berekenen, maar overtreffen wellicht vele malen de input. 

Populisme
De manier waarop Rutten de discussie voert, ruikt naar populisme. Haar uitspraak dat je “niemand kan verplichten om te betalen voor het geloof van een ander” slaat nergens op. We betalen immers met z’n allen belastingen om politieke partijen ruim te subsidiëren. Ook de fixatie op de katholieke Kerk is opvallend. Na Godvergeten is de Kerk een weerloos slachtoffer en kan dienen als politieke scalp in de strijd om de kiezer. Het is ironisch dat de liberalen een nog bloeddorstiger bondgenoot vinden in hun andere oude vijand, de socialisten van Vooruit, die zelfs per decreet alle toelagen willen afschaffen.

Onvervangbare rol
De Kerk moet beseffen dat ze niet zozeer haar belangen moet verdedigen, maar dat ze laat zien dat ze een kritische en onvervangbare maatschappelijke rol te spelen heeft. Dan zal ook duidelijk worden dat ze haar subsidies waard is. Dan kan er ook een dialoog ontstaan over de meest correcte en efficiënte manier om religie en levensbeschouwing te ondersteunen als maatschappelijke actoren die bijdragen aan het welzijn van de samenleving.