Amélie Nothomb. © Wikimedia

Psychopompos is het 32ste boek van Amélie Nothomb en zeker niet het laatste: naar verluidt liggen nog honderd niet-gepubliceerde manuscripten in haar kast. Uit dit boek begrijpt de lezer waarom ze haast manisch schrijft: literatuur is haar redding, een existentiële halszaak om in leven te blijven en te vechten tegen anorexia. Psychopompos is autobiografisch, evenwel zonder de ontroerende, poëtische en soms groteske stijl die haar oeuvre zo bijzonder maakt te verliezen. Het observeren van vogels en hun grote soortenrijkdom vormen de rode draad in het boek. De nachtzwaluw bijvoorbeeld leert de auteur “het beste van zichzelf te geven. Me niets aan te trekken van de zwaartekracht… om op een elegante manier aan roofdieren te ontkomen”.

Verkrachting
En roofdieren zijn er helaas. In dit boek onthult Nothomb dat ze als jong meisje in Bangladesh werd aangerand tijdens een zwempartij in zee. Ze moet het stellen met een “arme meid” van haar moeder en krijgt verder geen begeleiding. Ze voelt zich helemaal gebroken: “Het geweld van de handen van de zee had de schaal opengebroken, ik was niet langer het ei dat ik tot dan toe was geweest. Ik was een vogeljong zonder veren dat een volwassen vogel moest zien te worden.”

Anorexie
Aanvankelijk probeert ze door te stoppen met eten de wonde uit te drijven. De fragmenten waarin ze deze anorectische periode beschrijft en hoe ze op een bepaald moment toch weer begint te eten, grijpen naar de keel: “Sinds mijn twaalfde had ik geen warme benen meer gehad… het was zo’n verrukkelijk gevoel dat ik begon te huilen van blijdschap… mijn ziel was weer helemaal terug van weggeweest.” Maar het blijft een opgave: “Iedere ochtend stort ik me in de leegte, in de hoop dat ik nog weet hoe het moet.” Dan ontdekt ze dat schrijven voor haar het vliegen is dat haar boven de afgrond verheft.

Begeleider van de doden
De titel van het boek is het Griekse woord voor de ‘begeleider van de ziel’ bij de overgang naar de dood. Voor Nothomb is de schrijver een psychopompos. Dat licht ze toe in een ontroerend stuk over haar vader. Pas enkele dagen voor zijn dood heeft hij voor het eerst gezegd dat hij van haar houdt. Er is dus veel niet uitgesproken in hun relatie. Daarom praat hij met haar na zijn dood over zijn leven. Die conversatie leidde volgens de schrijfster tot  Bloedlijn, de bejubelde biografie van haar vader. In Psychopompos verbindt ze dit boek met haar knappe roman Dorst uit 2019, waarin ze het leven van Christus op haar eigen originele manier beschrijft. In de laatste hoofdstukken van dit boek laat ze Christus vertellen over hoe het is na de dood en waarom de ene mens wel en de andere niet contact met de levenden zoekt.

Op die manier vormt Psychopompos het sluitstuk van een trinitaire trilogie: Bloedlijn gaat over de Vader, Dorst over de Zoon en Psychopompos over de Geest – voor Nothomb niet toevallig afgebeeld als een duif. Daarmee geeft ze een haast mystieke betekenis aan haar werk. “Ik heb mijn laatste woord nog niet gesproken”, schrijft Nothomb aan het einde van dit boek. Waarom begrijp je als je dit boek over de reddende en magische kracht van literatuur leest.

Amélie Nothomb, Psychopompos, Standaard Uitgeverij, Antwerpen, 2024, 112 blz.