Martelaarschap Sint-Sebastian. © Wikicommons

Martelaarschap als profetisch protest tegen ‘heilig geweld’

De martelaar, zo luidt de omschrijving in Van Dale, offert zijn leven om niet te verzaken aan zijn geloof. Een gelijkluidende invulling viel onlangs te vernemen in het artikel 'De martelaar brengt verzoening teweeg' uit Kerk & Leven (12 maart 2025). "We vergeten vaak de diepe spirituele betekenis van het martelaarschap, dat naar Christus zelf verwijst. De martelaar offert zijn leven en brengt tegelijkertijd verzoening teweeg. (…) Door te sterven, wordt het geweld gestopt. Dat gebeurt ook vandaag in Syrië."

Vanuit een Bijbels-antropologische duiding in de lijn van René Girard is het bepaald bedenkelijk dat het citaat goedbedoeld een perfecte verwoording weergeeft van de logica van het aloude zondebokmechanisme als verborgen bloedig fundament van mens-zijn en cultuur. Conform de mythe die het collectieve geweld tegen willekeurige en onschuldige slachtoffers toedekt en ‘goedpraat’, lijkt het fragment uit het interview met de Syrische zuster Deema Fayyad een theologische legitimatie te leveren van het ‘offerritueel’ – als reproductie van het oorspronkelijke zondebokmechanisme met het oog op onderlinge verstandhouding en vrede. “De martelaar offert zijn leven en brengt verzoening teweeg. De cyclus van geweld wordt doorbroken. Door te sterven, wordt het geweld gestopt.” Terwijl de martelaar in weerwil van zijn/haar geweldloos verzet in feite geofferd wordt, zoals ontelbare, voor altijd verdwenen en vergeten slachtoffers uit de wereldgeschiedenis sinds mensenheugenis tot op vandaag.