Michelangelo, Doni Tondo, 1507, tempera op hout, diameter 120 cm.
© Uffizi, Firenze

Michelangelo’s nieuwe tijd

De Heilige Familie is in de beeldende kunsten een populair thema: herkenbaar, niet complex en amper gebonden aan iconografische voorschriften en dus zeer geschikt voor opdrachten in de privésfeer. De voorstellingen variëren van intiem huiselijk tot blijmoedig in een idyllisch landschap, het ideaal van het toegewijde gezin uitdragend. In zijn eigenzinnige Doni Tondo zette Michelangelo de conventies echter naar zijn hand.

Tondo’s waren zeer geliefd in het Firenze van de 15de eeuw. Het waren zowel ronde reliëfs op of in gebouwen, zoals de beroemde terracottatondo’s van Luca en Andrea della Robbia, als geschilderde panelen, vaak met de voorstelling van Maria en Kind. Ook van Michelangelo (1475-1564) zijn twee onafgewerkte reliëftondo’s in marmer bekend, uit dezelfde periode als de geschilderde Doni Tondo. De ronde vorm daagde kunstenaars uit om hun voorstelling binnen een cirkel in te passen. Dat Michelangelo die uitdaging aanging, wekt geen verwondering, uiteindelijk stond heel zijn carrière in het teken van uitdagingen.