Bededagen werden georganiseerd na rampen zoals de ‘Kerstoverstroming’ van 1717 waarbij in Nederland, Duitsland en Scandinavië circa 14.000 mensen verdronken. © Wikimedia

“Noodrituelen tonen vooral de veerkracht van een gemeenschap”

Na rampen kwamen 18de-eeuwse Nederlandse protestanten samen in hun kerken om er te bidden, rampspoed af te weren en slachtoffers te herdenken. Historicus Adriaan Duiveman onderzocht de betekenis van een dergelijk noodritueel voor geloofsgemeenschappen.

Van ’s morgens tot ’s avonds in de kerk om er met de rest van de gemeenschap de dag door te brengen met het volgen van kerkdiensten en het zingen van psalmen: zo zag een bededag er in grote lijnen uit. Dat stelt Adriaan Duiveman, historicus aan de Radboud Universiteit van Nijmegen en gespecialiseerd in 18de-eeuwse cultuurgeschiedenis. Hij promoveerde met een publicatie over dit religieuze fenomeen. “Ik heb me specifiek op bededagen toegespitst, rituelen waarbij gelovigen heel de dag in de kerk bleven. Dat was aanvankelijk een specifiek protestants fenomeen. Op zo’n dag werden er verschillende erediensten gehouden, inclusief donderpreken. Gelovigen werden aangemaand zich te bezinnen over de eigen zonden. Ook werd er op zo’n dag veel geld ingezameld voor de armen en de slachtoffers van rampen. Oorspronkelijk werden zulke bededagen lokaal georganiseerd naar aanleiding van een ramp. Later vonden er daarnaast ook landelijke bededagen plaats waar alle rampspoed van het voorbije jaar werd opgerakeld. Omdat die werd gezien als straf voor de zonden van een gemeenschap, was boete doen de enige manier om nieuwe rampspoed te vermijden.”