Peace for our time

Komt in Oekraïne en het Midden-Oosten vrede in zicht? Het voorbije weekeinde vond in het Bürgenstock Resort in Zwitserland een vredestop plaats om een pad uit te stippelen naar een rechtvaardige en duurzame vrede in Oekraïne. Ruim een week eerder nam de VN-Veiligheidsraad resolutie 2735 aan, die moet leiden tot een eind aan de oorlog in Gaza. Intussen liggen er nog een aantal cruciale verkiezingen in het verschiet die de geopolitieke kaarten grondig kunnen herschikken. De kans dat de onberekenbare autoritaire voorganger van de Amerikaanse president Joe Biden herkozen wordt, behoort nog steeds tot de mogelijkheden. De Franse president nam na de feestelijke herdenking van 80 jaar D-Day en het verkiezingsdebacle van zijn partij bij de Europese verkiezingen de overmoedige beslissing het parlement te ontbinden en nieuwe verkiezingen uit te schrijven. Het is niet ondenkbaar dat het extreemrechtse Rassemblement National van Marine Le Pen een week voor de Franse nationale feestdag van 14 juli een meerderheid haalt in het Franse parlement. Aan de andere kant van het Kanaal zullen de conservatieven bij de stembusgang van 4 juli dan allicht een opdoffer hebben gekregen.

Chamberlain
Ruim 86 jaar geleden trok de toenmalige conservatieve Britse premier Neville Chamberlain naar de Conferentie van München waarop gepoogd werd Adolf Hitler te paaien met een concessie om de wereldvrede veilig te stellen. Hitler mocht Sudentenland – een regio in het toenmalige Tsjechoslowakije – inlijven, een toegeving die door Chamberlain werd vergoelijkt met de uitspraak “peace for our time”. Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk waren na WOI immers oorlogsmoe. Het Europa van de 21ste eeuw is crisismoe, na 9/11 en de militaire nasleep ervan, de financiële crisis van 2008, de vluchtelingencrisis van 2015, de aanhoudende klimaatcrisis en de energiecrisis die volgde op de invasie van Oekraïne, georkestreerd door Vladimir Poetin. 

Uitputtingsslag
Poetin droomt van de territoriale restauratie van de Sovjet-Unie. Die bezweek in 1991 mede als gevolg van de uitputtende proxy-oorlog tussen Oost en West die in de jaren 1980 werd uitgevochten in Afghanistan. Het aanslepende conflict in Oekraïne begint intussen te evolueren naar een uitputtingsslag tussen Rusland en de NAVO, waarvan de koers na de Amerikaanse presidentsverkiezingen misschien zal veranderen. Binnen de EU zit trouwens ook niet iedereen op één lijn wat de houding tegenover Poetin betreft. In tegenstelling tot de machtsstrijd die tijdens de Koude Oorlog werd uitgevochten in Afghanistan, speelt de huidige krachtmeting zich af in een Europees land én aan de grenzen van de NAVO. Het Westen is terecht beducht voor een grensincident dat via een domino-effect kan leiden tot een rechtstreeks conflict met Rusland. Sowieso zal Europa als gevolg van het conflict in Oekraïne extra defensie-inspanningen moeten leveren. En die zullen budgettair pijn doen. 

Land voor vrede
Zal het Westen als gevolg daarvan en eventueel onder druk van autoritaire leiders aan beide kanten van de Atlantische Oceaan op termijn geneigd zijn Poetin te paaien en hem het merendeel van de bezette gebieden in het oosten en zuidoosten van Oekraïne te gunnen? En wat daarna? Ruim een jaar na de Conferentie van München sloten nazi-Duitsland en de Sovjetunie het Molotov-Ribbentrop Pact. Dat niet-aanvalsverdrag bevatte een geheim protocol dat Centraal en Oost-Europa – waaronder Polen – verdeelde tussen Hitler en Jozef Stalin. Enkele weken later vielen de nazi’s Polen binnen met alle gevolgen voor de wereldvrede van dien. Hopelijk wordt Oekraïne nooit in twee delen opgedeeld met een Westerse invloedssfeer ten westen en een Russische ten oosten van de Djnepr-rivier. De formule “land voor vrede” biedt alvast geen garanties voor een duurzame vrede. Dat heeft ook het Israëlisch-Palestijns conflict de voorbije decennia voldoende aangetoond. Vrede in Oekraïne en het Midden-Oosten laat voorlopig nog op zich wachten. De allergrootste voorwaarde ervoor is uiteraard dat beide partijen ook écht vrede willen.