Recht op waarheid

Het gesprek in De Afspraak met bisschop Johan Bonny na de laatste uitzending van Godvergeten was op meer dan één punt historisch te noemen. Zelden in de geschiedenis van het Vlaamse episcopaat sprak een kerkoverste zo open en vrij. Daar zat geen vertegenwoordiger van het instituut, maar een man die zijn leven aan het evangelie wil wijden en die nu geconfronteerd wordt met afschuwelijke trauma’s, veroorzaakt door leden van de Kerk die bescherming van hun oversten kregen. Op geen enkel moment ging hij in de verdediging, hij bleef bij zijn intens medeleven met de slachtoffers. Eveneens historisch: een bisschop die – hoe pijnlijk voor hem ook – vroegere collega’s die hem mee vormden, haarscherp terechtwees. Tenslotte is het ongezien dat een zittend bisschop zich zo openlijk boos maakt over hoe het Vaticaan met deze diepsnijdende gebeurtenissen en andere fundamentele zaken omgaat.

Niets veranderd?
In Godvergeten verzuchten de slachtoffers dat er sinds 2010 niets veranderd is en ze zich nog steeds niet gehoord voelen. Bisschop Bonny antwoordde niet defensief, hij wil oprecht met de slachtoffers in gesprek gaan over wat ze van de Kerk verwachten. Als slachtoffers dat zo aanvoelen, is dat de juiste manier om met die terechte vraag om te gaan.

Volledige plaatje
Toch is het cruciaal om ook naar het volledige plaatje te kijken: in de voorbije tien jaar heeft de Kerk samengewerkt met externe experts, een hele reeks initiatieven genomen en tot acht maal toe excuses aangeboden. Verjaarde zaken nam ze toch op en werden behandeld en vergoed, conform met wat de bijzondere commissie uit 2010 daarover besliste. Dat het altijd beter kan, klopt uiteraard zonder meer. Maar dat er geen schuldinzicht zou zijn zoals politici beweren en geen oprechte bekommernis om de slachtoffers, is pertinent onwaar. Ook bij de religieuzen zie je diezelfde dynamiek. Getuige daarvan de brief van de Broeders van Liefde, die in al zijn nederigheid zeer krachtig is. En er zijn ook slachtoffers die aangeven dat ze zich wel correct behandeld voelen, maar die nergens aan bod komen.

Journalistieke uitschuivers
Godvergeten stipt op geen enkel moment die elementen aan. Vanuit journalistiek oogpunt mag je die aanpak in vraag stellen. De makers hadden naar eigen zeggen niet de bedoeling om een documentaire te maken, wel om portretten van slachtoffers en hun leed te tonen. Toch vereist een heftig thema als seksueel misbruik context en actualisering. Door haar klerikale arrogantie heeft de katholieke Kerk historisch inderdaad voor een flink deel zelf schuld aan de genadeloosheid waarmee ze nu te maken krijgt. Maar de huidige generatie – van wie bisschop Bonny een exponent is – wil het wel helemaal anders. Dat niet aan bod laten komen, is niet de enige steek die de makers van Godvergeten lieten vallen. Het verhaal over Operatie Kelk wordt namelijk vanuit het standpunt van één partij verteld. Die versie voedt de complottheorie dat de Kerk het gerecht beïnvloed heeft én dat het parket zijn werk niet gedaan heeft. Ondertussen heeft ook het federaal parket deze piste met klem weerlegd.

Trial by media
Hoe immens groot ons medeleven met de slachtoffers en ons afgrijzen voor de daders ook zijn en moéten zijn: we moeten het hele plaatje durven zien. Eenzijdigheid leidt tot gevaarlijke toestanden en sleurt bovendien de slachtoffers mee in een soort politiek opbod. Helaas doen veel politici op dit moment uitspraken die enkel op emotie gebaseerd zijn en niet op kennis van het hele dossier. Wie zoekt naar enige nuance, wordt snel weggezet als iemand die vergoelijkt. Of nog erger: als iemand die de slachtoffers onrecht doet. Intellectuele koelbloedigheid en nuchterheid ontkennen absoluut niet de perversie van wat is gebeurd. Integendeel. Die oude deugden willen net alle feiten op tafel.