Van zonen en dochters, vaders en moeders

Ze zaten toevallig in hetzelfde journaal, twee moeders van dode zonen, van Sanda Dia en Aleksej Navalny. Annemie De Vel vroeg in een open brief de ziel van haar zoon Sanda te laten rusten. Tevergeefs. Haar verdriet werd overstemd door harde oordelen en verdere polarisering. Ljoedmila Navalnaja stuurden ze na de dood van Aleksej van het kastje naar de muur. Waar was zijn stoffelijk overschot? Het beeld van de kleine, warm ingeduffelde vrouw in dat onmetelijk witte en gure poollandschap sneed door merg en been. Toen de Russische autoriteiten het lichaam van Aleksej eindelijk overdroegen, moest ze bedelen om ergens een afscheidsdienst te mogen houden. Wat een tragedie. Ljoedmila leek wel Antigone, die haar dode broer niet mocht begraven van de koning, omdat hij staatsgevaarlijk was. Maar Antigone overtrad het verbod en gehoorzaamde aan andere, menselijke wetten.

Morbide grap
Requiescat in pace. Het is zoveel doden niet gegund. In de documentairereeks Het nieuwe ijzeren gordijn was Rudi Vranckx getuige van een uitermate lugubere opdracht in Oekraïne. Militairen – vrijwilligers – gaan er op zoek naar dode collega’s, die ergens op een slagveld zijn achtergebleven, in het puin van een huis, in een uitgebrande tank. Ze rapen letterlijk de menselijke resten bij elkaar en zoals het doodgravers betaamt, kan er zelfs een morbide grap vanaf: “Hé, je vergeet zijn voeten.” In een loods leggen ze de bodybags op een rij. Daar proberen ze de slachtoffers te identificeren, zonder onderscheid te maken tussen eigen Oekraïense of vijandelijke Russische doden. Hoe moeizaam dat gaat, blijkt in Srebrenica, in Bosnië. Nog altijd worden daar slachtoffers gevonden van de genocide van 1995 en zijn er identificatieteams aan het werk. Mijn hart is bij alle moeders, alle vaders die hun zonen en dochters nooit te ruste kunnen leggen. Die hen zien vertrekken uit Afrika, maar nimmer meer iets vernemen uit het zogenaamd beloofde land. Die hen niet terugvinden in het puin van Gaza.