12-bantoe-Malawi-steve-evans-wikimedia-commons

Ritueel voor Bantoejongens in Malawi. © Wikimedia Commons / Steve Evans

Voor een beter begrip van de Bantoes

Mocht er een 61ste venster aan de Canon van Vlaanderen worden toegevoegd, dan zou Bantoe-filosofie, het boek van pater Placied Tempels dat in 1946 voor het eerst in het Nederlands verscheen, een waardige kandidaat zijn. Vlaanderen schijnt ‘zijn zoon’ wat vergeten te zijn, maar vele Afrikaanse filosofen erkennen deze Vlaamse minderbroeder als een pionier in het zoeken naar de eigenheid van het Afrikaanse denken.

Aanvankelijk verschenen zijn teksten in Congolese tijdschriften (Aequatoria en Band), op aandringen van de jurist Emile Possoz, een goede vriend en stadsgenoot van kardinaal Jozef Cardijn die ook bezield was door de idealen van de Katholieke Arbeidersjeugd (KAJ). Samen kwamen Possoz en Tempels tot het besluit dat het gangbare beschavings- en evangelisatiewerk in Congo weinig vruchten opleverde en integendeel aanleiding gaf tot ongenoegen bij de zogenaamde évolués. Die voelden zich enerzijds losgerukt uit hun tradities en anderzijds liepen ze verloren in de nieuwe situatie waar ze verstoken bleven van de beloofde gelijke behandeling. De kern van de zaak was voor beiden: we begrijpen de Bantoes niet. We dwingen hen in een westerse manier van denken en leven dat hen vervreemdt van hun eigen ‘filosofie’. Pater Tempels was geen academisch filosoof, maar met de bagage die hij opdeed probeerde hij ‘het achterliggende gedachtesysteem’ van de Bantoe naar voren te halen. Dat hij niet altijd een duidelijk onderscheid maakte tussen filosofische subdisciplines was voor hem niet zo belangrijk. Tenslotte was Bantoe-filosofie maar een tussendoortje. Eigenlijk wilde Tempels een nieuwe catechese schrijven en het boek stond daar ten dienste van.