Zichtbaar worden

Luc Terlinden is de nieuwe aartsbisschop. Hij staat voor de nieuwe generatie bisschoppen in de lijn van paus Franciscus: een open Kerk, met grote aandacht voor sociale ethiek en evangelisatie. Zo probeert de paus zijn visie en inspiratie vlees en bloed te laten worden in de plaatselijke Kerken en zijn beleidslijnen te bestendigen. Als aartsbisschop ben je niet de CEO van de bisschoppenconferentie. Niettemin is het een symbolisch belangrijk functie, want je bent het gezicht van de Belgische Kerk. Bij de bekendmaking gaf Terlinden dan ook aan dat hij toch “een beetje bang” was toen hij zijn aanstelling vernam. Dat is zeer begrijpelijk. De nieuwe aartsbisschop staat voor grote uitdagingen. Het gaat om niets meer of minder dan de vraag of de katholieke Kerk in onze samenleving niet wegdeemstert in onzichtbaarheid en zelfs irrelevantie.

Generatiewaterval
Voor een goed begrip: die verdamping is niet de schuld van individuen en al zeker niet van de voorganger van Terlinden. De samenleving schrapt haast geruisloos – en in veel gevallen onbewust – religie uit haar leven. Die beweging begon geleidelijk, maar de huidige versnelling is het gevolg van een generatiewaterval: de kinderen van ouders die het geloof nauwelijks nog ter sprake brachten – laat staan doorgegeven hebben –, worden nu zelf ouders. Zo daalt het aantal jonge mensen dat nog vertrouwd is met het geloof alsmaar verder. Ook op scholen zie je de christelijke traditie verdampen, ondanks het harde werk van vele godsdienstleraars, inspecteurs en onderwijsverantwoordelijken. Believing without belonging was tot niet zo lang geleden nog de norm. Vandaag wordt ook believing zeldzaam. Zingeving en religie zijn broodnodig, maar vinden paradoxaal genoeg nauwelijks nog aansluiting bij het grote publiek.

Universele boodschap
Er is veel aandacht nodig voor evangelisatie in de lijn van paus Franciscus en zoals Terlinden die ook bij zijn introductie noemde. Wanneer christenen elkaar en anderen broederlijk nabij zijn, kan het evangelie verschijnen als steun, kracht en hoop. Het oude missioneringsparadigma van ‘zieltjes winnen’ is al lang voorbijgestreefd. Het wordt vervangen door de universaliteit van de blijde boodschap, die christenen in alle eenvoud en dienstbaarheid aanbieden. Die aanwezigheid in de wereld kan wervend zijn als ze vreugde uitstraalt, troost biedt en aanzet tot gerechtigheid. Zo was de Kerk ooit bedoeld, zo kan ze ook vandaag weer zichtbaar worden. Niet meer als de ecclesia triumphans, maar als de gemeenschap van mensen die leven in de geest van Christus.

Paradox
Of de Kerk daarin slaagt, hangt samen met een levensgrote binnenkerkelijke uitdaging: de precaire toestand van veel parochies. Schaalvergrotingen maken het voor herders steeds lastiger om nabij te zijn. De nieuwe aartsbisschop krijgt met deze paradox te maken. Samen met zijn collega’s staat hij voor de uitdaging om een visie te ontwikkelen die de huidige impasse overstijgt. Hoe kunnen herders de geur van hun schapen hebben als herstructureringen er enkel voor zorgen dat pastoors van hot naar her hollen en hun arbeidsvreugde naar beneden dondert? De nieuwe aartsbisschop houdt het voorlopig bij minder gemeenschappen die levendiger moeten zijn, ‘lichtpolen’ zoals hij ze noemt. Tot dusver is dat – vooral in de Vlaamse bisdommen – nog steeds een zeer lastige kwestie. Op dit moment komt het er op nogal wat plekken op neer dat er minder gemeenschappen zijn én ook minder leven. De oplossing zal onder meer moeten liggen in het aanstellen van meer herders. Dat betekent concreet dat leken veel meer verantwoordelijkheid krijgen. Terlinden wil daarin pragmatisch en creatief te werk gaan. Dat is hoopgevend.

Samenwerken
En er dienen zich nog grote veranderingen aan: is het nog haalbaar om acht bisdommen in stand te houden? Zal Terlinden erin slagen de samenwerking tussen de bisdommen te bevorderen? Op dit moment heeft elk bisdom nog zijn eigen diensten. Kerkjuridisch is dat perfect in orde, maar het tekort aan mensen en ideeën zal zich steeds sterker manifesteren. Delen van talent en vruchtbare praktijken zou vanzelfsprekend moeten worden. En hoe omgaan met de verschillen tussen de bisdommen in de visie op bijvoorbeeld de sacramentenpastoraal? Gelukkig heeft Terlinden een optimistisch karakter en dat straalt hij ook uit. In zijn spreken proef je echte vreugde om het evangelie, want niet toevallig ook de naam van de onvolprezen exhortatie Evangelii Gaudium van paus Franciscus. Tertio wenst de nieuwe aartsbisschop van harte proficiat en de genade om zijn bisschopsleuze Fratelli tutti – Allen broeders – te mogen waarmaken op alle vlakken.