
In aanloop naar een stuk brengen improvisatiemomenten de acteurs uit hun comfortzone. © Tuur Uyttenhove
De Figuranten kennen een lange geschiedenis, zegt trajectbegeleider Ward Vermeulen. Artistieke en zakelijke leider Hein Mortier stampte het theater 25 jaar geleden uit de grond. Het aanvankelijke jongerenproject is geleidelijk geëvolueerd tot waar De Figuranten vandaag voor staan: hedendaagse theatervoorstellingen met de meest kwetsbaren in onze samenleving. Het theater werkt daarvoor samen met psychiatrische centra, scholen, kunstencentra en andere partners in de brede regio.
Proeven van theater
Die samenwerking is cruciaal, aldus Vermeulen. “Je ziet niet altijd aan mensen dat ze kwetsbaar zijn, gelukkig maar. We bereiken hen via projecten en workshops samen met het OCMW, het CAW (Centrum Algemeen Welzijn) of de psychiatrie. We schakelen ook scholen in. Het is belangrijk dat De Figuranten op vele plekken kunnen langsgaan: daar ontmoeten we jongeren en volwassenen. En daar kunnen we bekendmaken waar we voor staan. Tijdens onze workshops laten we jong en oud proeven van wat theater kan zijn. Sommigen zegt het niets, maar bij anderen roept het een verlangen op zich uit te drukken.”
Boeiende vragen
Misschien is De Figuranten wel een vreemde naam voor een toneelgezelschap. Maar toch is er bewust voor gekozen. “Figuranten zijn mensen die op de achtergrond vertoeven. Op het eerste gezicht zijn de kwetsbare mensen met wie we spelen achtergrondfiguren in onze maatschappij die in een rottempo voorbijraast. De stukken die we brengen, splitsen we ook niet op in hoofdrollen en bijrollen. Iedereen die op het podium staat, brengt een tekst. Daar streven we echt naar. In die zin zijn het bijna allemaal hoofdrollen.” En dan is er ook nog de verwijzing naar Menen: een onopvallende stad in de achtergrond, waar mensen niet meteen naar opkijken. De naam past bij de locatie. Het gaat niet zomaar om toneeltje spelen. Professionele regisseurs begeleiden jaarlijks een traject van brainstormsessies, tekstlezingen en repetities. Dat alles mondt dan uit in een voorstelling. In 2025 staat zowaar King Lear van Shakespeare op het programma. De Figuranten werken graag rond filosofische vragen. Die zetten mensen aan het denken én ze leveren boeiende gesprekken op.
Aan de kant gezet
“In King Lear bijvoorbeeld verbant de koning op een bepaald moment zijn dochter”, vertelt Vermeulen. “De sessies die we hierover hebben, zijn bijzonder heftig, want deze klassieke toneelteksten roepen veel herkenbaars op. Wat betekent het om verbannen te worden? Om je kinderen te verliezen? Om aan de kant gezet te worden? De Figuranten verstaan dat als geen ander.” King Lear wordt in september 2025 gebracht. De voorbereidingen lopen volop. Het stuk roept nog zovele andere vragen op. Die koning is een monument van een man. Hoe zet die een stap in de wereld? Hoe begroet hij het onderdrukte volk, de kruiperige dienaars, de machtshongerige parasieten die hem op de voet volgen? Hoe trekt hij zijn zwaard? Hoe rijgt hij criticasters aan zijn degen? Hoe bedwingt hij de fluisterstemmen rond en in zijn hoofd? Hoe bezwijkt hij onder de druk, de hypocrisie en de moedeloosheid van zijn bestaan?
“Je ziet niet altijd aan mensen dat ze kwetsbaar zijn, gelukkig maar.”
Die vele vragen leveren heel wat boeiende gesprekken op. Daaruit groeit dan gaandeweg een tekst. Het Meense toneelgezelschap brengt nooit louter de originele tekst van een stuk. De regisseurs herschrijven stukken tekst vanuit de gesprekken. “Sommige deelnemers zijn een waterval als zulke vragen naar boven komen, anderen blijven veeleer stil. Maar het is niet omdat je het niet goed kunt verwoorden, dat er geen herkenning is. En daar halen mensen kracht uit.”
Wakker liggen
Naast King Lear loopt er dit jaar nog een ander project: De Wakkeren. Daarvoor wordt niet gewerkt met een bestaande toneeltekst, maar Menenaars die zelf in een kwetsbare situatie leven, vertellen er hun eigen verhaal. De titel verwijst naar mensen die ’s nachts wakker liggen. Hoe ziet een ontmoeting tussen hen eruit? De nacht wordt een magisch-realistische ruimte waarin de rollen omkeren, waarin het licht zijn schaduwen werpt, maar sommige dingen ook oogverblindend laat oplichten.
Als trajectbegeleider is Vermeulen het derde oog bij de repetities. Hij begeleidt de mensen, heeft gesprekken met hen, kijkt hoe het gaat. En het valt hem op: “Soms komen mensen toe op een sessie en zeggen ze: morgen zal ik niet komen, want ik ben nu al moe. Maar tijdens de repetitie vinden ze als het ware een tweede adem en staan ze er de volgende dag opnieuw.”
Bewustwording
“Wie durf heeft om op een podium iets te brengen, heeft ook meer durf om onder de mensen te komen.” Deze ervaring komt als een basso continuo terug bij De Figuranten. Mensen die soms weinig kansen kregen, groeien en bloeien er open. Het theater geeft hen vertrouwen. “We gebruiken vaak het woord empowerment”, zegt Vermeulen. “Dit is een bewustwordingsproces waarbij mensen hun eigen kracht ontdekken en die verder ontwikkelen. Hoop, kracht en durf zitten echt in de mensen zelf. Wij bieden een platform aan om die te ontdekken en mensen te laten openbloeien.”
Verder lezen?
Log in op uw Tertio account en lees meteen verder
Nog geen account? Neem een digitaal abonnement en lees meteen verder.
Of maak een Tertio proefaccount aan en lees 1 maand gratis online!
Lees ook deze artikels...

Karmelieten lanceren themadagen rond mystiek

Barmhartigheid in beeld gebracht
