Inversionisme

Het zinnetje “Van al dat internationaal politiek gehakketak word ik moedeloos” is een schoolvoorbeeld van inversie: een grammaticale term voor het omkeren van de normale woordvolgorde. Het begrip komt ook uit de meteorologie, waar het verwijst naar een situatie waarin de temperatuur met de hoogte plots weer toeneemt in plaats van afneemt. Daarnaast duikt ‘inversie’ ook elders op, onder meer in de psychologie, waar in een dader-slachtoffersituatie de schuld volledig bij het slachtoffer wordt gelegd. Een vorm van blaming the victim.

Maar wat als dat soort omkering op politiek vlak wordt uitvergroot tot overheidsbeleid? Wat als er met objectieve feiten wordt gesjoemeld en de werkelijkheid doelbewust wordt omgedraaid? De wereld kreeg een sprekend voorbeeld te zien bij de inauguratie van Donald Trump in januari 2017. Het Witte Huis overdreef toen fors het aantal aanwezigen op de ceremonie. Kellyanne Conway, destijds senior adviseur van de president, sprak zonder blikken of blozen van “alternative facts”, terwijl het gewoon om flagrante leugens ging.

De leugen regeert
Op 27 november 1999 omschreef de Nederlandse koningin Beatrix tijdens een gesprek met het Genootschap van Hoofdredacteuren de kwaliteit van de Nederlandse journalistiek met de inmiddels gevleugelde uitspraak: “De leugen regeert.” Een jaar later werd dat de titel van een televisieprogramma van de Nederlandse omroep VARA. Een kwarteeuw later is het steeds moeilijker te achterhalen waar leugens vandaan komen: van trollen op sociale media, buitenlandse desinformatiecampagnes of politieke leiders zelf.

Wat bijvoorbeeld te denken van de uitspraak van de Israëlische premier dat het Israëlische leger “het meest morele” ter wereld is? In werkelijkheid worden in de Gazastrook de werken van barmhartigheid volledig omgekeerd: hongerigen worden uitgehongerd, dorstigen mogen verdorsten, zieken worden gebombardeerd in hun ziekenhuizen en doden worden begraven onder het puin van hun verwoeste woningen. Dat alles is ver van moreel hoogstaand. Hoewel de internationale onvrede over de oorlog in Gaza onder druk van de publieke opinie langzaam toeneemt, zet dat nauwelijks zoden aan de dijk.

“Uw ja moet ja zijn en uw neen neen” 

Wanneer rollen worden omgekeerd, wordt de boswachter een stroper en spelen de sterksten de slachtofferrol. Ze nemen dan om de haverklap het woord “heksenjacht” in de mond. Erger nog dan dat soort politiek inversionisme is politieke onberekenbaarheid, autocratische willekeur en chantage. Daardoor ziet Europa zich verplicht defensie-uitgaven op te trekken en invoertarieven te slikken, terwijl er andere dringende prioriteiten zijn, met de klimaatverandering bovenaan. De verwoestende bosbranden in het droge seizoen tonen dat we meer nood hebben aan blusvliegtuigen dan aan tanks. Die zouden ons zogezegd moeten beschermen tegen de leider van het grootste land ter wereld, dat zich bedreigd voelt door een kleinere buur waarvan het al een groot deel bezet houdt. Ook het Kremlin biedt een cynisch staaltje van inversionisme.

Tien geboden
Leugens en landjepik zijn van alle tijden. De Tien Geboden waarschuwen er al voor: “Vlucht het stelen en bedriegen, ook de achterklap en ’t liegen.” Ook voor wispelturige politieke leiders is er een Bijbelse boodschap. Jezus herinnert aan het voorouderlijk gebod: “Gij zult geen valse eed doen.” En Hij drukt iedereen op het hart: “Uw ja moet ja zijn en uw neen neen; wat daar nog bij komt, is uit den boze” (Mat. 5,37). Duidelijkheid, oprechtheid en ondubbelzinnigheid zouden de basis moeten vormen van internationale politieke omgangsvormen. Dan zouden velen niet meer zo moedeloos worden van al dat gehakketak.