Zonder ziel

Op het CogX festival in Londen liet acteur en komiek Stephen Fry een opname van zijn stem horen. Of zo leek het. De perfecte nabootsing van zijn stem was gemaakt door kunstmatige intelligentie (AI). Een computer kon het stemgeluid van Fry, zelfs zijn timbre en intonatie, erg geloofwaardig imiteren. En hem eender wat laten zeggen! Stephen Fry is hier bezorgd over. Hij heeft bijvoorbeeld een bijverdienste als voorlezer van luisterverhalen. Zo heeft hij alle boeken van Harry Potter ingesproken. Hij was not amused dat zijn vaardigheden naadloos gekopieerd kunnen worden door een machine. Binnenkort verliest hij misschien dus zijn bijverdienste, zoals zoveel andere artiesten. Ik zie twee godsdienstfilosofische redenen waarom Fry en andere kunstenaars zich niet al te veel zorgen hoeven te maken.

Inteelt
Waar AI indrukwekkende voordelen heeft, waarvan er elke dag nieuwe op de markt komen, heeft het één grote beperking. Zelfs de meest geavanceerde AI ‘leert’ door getraind te worden op bestaande informatie en kan eigenlijk alleen het geleerde in een nieuwe context toepassen. De uitkomst is vaak indrukwekkend en verrassend, maar nooit iets werkelijk nieuws. Ook kunstenaars worden getraind door bestaande informatie te verwerken, maar zij slagen erin – de echt grote kunstenaars dan – iets nieuws te creëren. Kunstenaars gaan aan de slag met gegeven materiaal, maar blazen dat nieuw leven in uit vanuit hun inspiratie (van inspirare, Latijn voor inademen). In het Bijbelse scheppingsverhaal vormde God de mens uit stof en aarde, en blies hem de levensadem in de neus (Gen 2: 7). Het hogere is nodig om het aardse te verheffen. Kunstmatige intelligentie blijft een machine, een ding, dat aan de slag gaat met andere dingen. Creativiteit is hier dan hoogstens een soort inteelt, geen werkelijk vruchtbaar proces. Jathan Sadowski, expert in opkomende technologieën, noemt dat de ‘Habsburg AI’: een machine getraind door andere machines is uiteindelijk een endogame mutant (er bleef namelijk wel heel wat ‘binnen de familie’ in het Huis Habsburg). Men kan nu eenmaal niet eindeloos variëren op hetzelfde thema en hopen dat mensen geïnteresseerd blijven. Misschien is net daarom voor de kunst AI eerder een zegen dan een vloek. Het verplicht de kunstenaar namelijk radicaler te zijn, experimenteler, en zo de lat echt te verleggen. AI maakt nabootsers overbodig, maar niet de echte kunstenaar.