Het gevecht om de vijand

Twee dagen voor de verkiezingen van 9 juni debatteerden Petra De Sutter (Groen) en Chris Janssens (Vlaams Belang) in Terzake Kies 24 over genderdiversiteit en holebirechten. De Vlaams Belanger – overigens zelf homoseksueel – vindt de aandacht voor die thema’s overtrokken. Enkele dagen daarvoor sprak hij al van “genderideologie” in Eerste Keus, een tv-programma met gesprekken tussen partijkopstukken en scholieren. “Het Vlaams Belang heeft ons een cadeau gedaan”, klonk het achteraf bij Groen. “Die partij is ontmaskerd.” Maar de hoop dat de kiezer Vlaams Belang zou afstraffen vanwege zijn twijfelachtige houding tegenover de LGBTQIA+- gemeenschap bleek ijdel. De uiterst rechtse partij is in Vlaanderen de op één na grootste. De N-VA blijft onder leiding van Bart De Wever de onbetwiste winnaar, tegen vele peilingen in.

Charmeoffensief
Groen, PS en Ecolo bevinden zich in de hoek waar de klappen vielen. Een deel van het electoraat met islamitische achtergrond heeft ongetwijfeld zijn steun aan de klassieke linkse partijen ingeruild voor een stem op de communistische PTB-PVDA, die ook een verkiezingsoverwinning mocht noteren. PVDA bond sommige moslimkiezers aan zich met een charmeoffensief, bijvoorbeeld door het verbod op onverdoofd slachten te betwisten én door haar uitgesproken stilzwijgen over kwesties als genderdiversiteit. Het is een merkwaardige vaststelling dat behoudsgezinde religieuze groepen zich beschermd weten door een partij wier ideologische stamvader religie “opium van het volk” noemde.

Wisselende coalities
Daarnaast vinden seculiere, conservatieve nationalisten ook weleens aansluiting bij moslims. In Eerste Keus ging Chris Janssens grotendeels akkoord met Eli, een moslimjongen, inzake onderwijs over LGBTQIA+. Daarop ging Conner Rousseau (Vooruit) het debat aan. Toen Eli verwees naar zijn culturele achtergrond om zijn afwijzende houding te duiden, antwoordde Rousseau: “België is geen moslimland.” En daarmee zette hij de deur open naar een rechts discours over islamisering. Enkele dagen later nam Janssens die draad gretig op tegenover De Sutter. Vergeten was zijn bondgenootschap met Eli. In het gevecht om de vijand te identificeren wisselen politieke partijen gemakkelijk van coalitie, met een hiërarchie van mogelijke partners. Vooruit neemt het op voor minderheden, tenzij ze op ethisch vlak te conservatief zijn. En Vlaams Belang verdedigt traditionele waarden, tenzij ze uit islamitische hoek komen.

Verrechtsing
Janssens stelde migranten met een moslimachtergrond voor als de grootste vijand van “verworven holebirechten”, en bij uitbreiding van alle zogenaamd westerse normen en waarden. Het flinksere beleid van Vooruit inzake migratie sluit daarbij aan. Tegelijk wint PVDA onder meer omdat ze behoudsgezinde moslims niet schoffeert. Winnaars aan de linkerzijde scoren dus ook op sommige rechtse thema’s, wat de tendens van algemene verrechtsing bevestigt. In ieder geval lijkt het linksere imago van premier Alexander De Croo als boegbeeld van de Vivaldicoalitie een belangrijke rol te hebben gespeeld bij de verkiezingsnederlaag van zijn partij Open Vld. Wallonië beloonde daarentegen de centrumrechtse koers van de liberale MR en Les Engagés, de voormalige christendemocraten.

Democratie
Met de winst van nationalistische partijen blijft identiteit ook de komende jaren een thema van de politiek. De verleiding is groot om van minderheden te verwachten dat ze zich schikken naar de zelfdefinitie van meerderheden. Maar in dat geval kom je in een totalitair regime terecht. Een democratie beschermt de rechten van minderheden tegen de verkozen meerderheid. Misschien moet CD&V het voortouw nemen in het faciliteren van gesprekken tussen diverse groepen in de samenleving, zodat het polariserende gevecht om vijanden afneemt. Belangrijk is dat ook interne pluraliteit aan het licht komt. Homoseksuele moslims of nationalistische homoseksuelen moeten uit de kast kunnen komen zonder dat ze automatisch een bepaald aspect van hun identiteit hoeven te verdedigen. Dan kan Groen weer het klimaat op de agenda plaatsen, een probleem dat culturele en nationale grenzen overstijgt.