“Toen ik bij Happinez begon, keken we allemaal naar het Oosten, maar ik heb meer affiniteit met het moderne boeddhisme”, zegt Eveline Helmink. © Wikimedia

Ze had een vrij zorgeloze jeugd in het Noord-Hollandse Huizen, komt uit een gelukkig gezin en heeft twee oudere broers. Ze is vrijzinnig protestants opgevoed. “Als de preek over Jonas en de walvis ging, zei mijn vader achteraf: ‘Maar jullie weten dat Jonas niet écht in de walvis zat, hè?’ Alles was symbolisch, liturgisch. Mijn moeder zat bij het liturgisch bloemschikken, studeerde theologie en onderzocht een vrouwelijke aanpak voor pastoraal werk. Samen op weg was toen een groot ding, maar ik mocht niet naar de EO kijken. Die omroep was te evangelisch. Mijn ouders waren niet van het zieltjes winnen. Pas later kreeg ik via vrienden dingen te horen waar ik niks van wist. Zonde, erfzonde, de terugkeer van Jezus, de hel… Dat is allemaal totaal aan mij voorbijgegaan. Ik ben vooral opgevoed met de betekenis en waarde van mooie Bijbelse verhalen.”

Heb je voor je werk voor Happinez wat gehad aan die vrije religieuze opvoeding?
“Absoluut. Ik leerde voorbij dogma’s en clichés te kijken. Ik weet daardoor dat religie nooit één gezicht heeft. Dankzij mijn opvoeding kreeg ik oog voor nuance. Neem de islam. Voor Happinez hebben we bijvoorbeeld verhalen gemaakt waarin we de mystieke kant van de islam belichten. Het is een religie die ook veel waardevolle verhalen in zich draagt. Zo’n blik moet je hebben als je een blad als Happinez maakt. Het is belangrijk om voortdurend te denken: wat zit er in een schatkist van een religie of levensvisie? Waar zit de universele wijsheid, wat is van waarde voor iedereen?”

Je ouders leven nog?
“Mijn vader wel, maar mijn moeder heeft op haar zestigste dementie gekregen en is twee jaar geleden overleden. Ik heb een boek geschreven over haar dementieproces. Daarin heb ik zingevende visies meegenomen, waaronder de christelijke. Ik heb daar onder andere met Jos van Oord, theoloog en broer van Happinez-oprichter Inez van Oord, over gesproken. Neem de tekst ‘Heer, die mij ziet zoals ik ben, dieper dan ik mijzelf ooit ken’. Die tekst gaat over wie we in essentie zijn, de puurheid voorbij de status en identiteit die een mens met dementie moet loslaten. Prachtig toch? Voor mij is het christendom nooit iets geweest om te verwerpen of me tegen af te zetten. Het is verweven in mijn zingeving.”

“Ik oordeel niet snel over iemands persoonlijke beleving van spiritualiteit”, zegt oud-hoofdredacteur van Happinez Eveline Helmink. © Dana van Leeuwen

Heeft Happinez dát gebracht waarop je bij aanvang hoopte?
“Ja, alles kwam er voor mij samen. Alles wat ik leuk vind. Ik ben verhalenverteller, bladenmaker, merkdenker, ik hield van het beeldcomponent dat bij Happinez heel belangrijk is. Hoe maak je complexe thematiek toegankelijk voor een groot publiek, hoe vertaal je levensvragen in artikelen die ook voor iemand die voor de eerste keer een Happinez oppakt te begrijpen zijn? Die uitdaging heb ik altijd leuk gevonden. Het was een avontuur. Buitenlandse licenties, specials, workshops, de onlineshop… Een feest vond ik het Happinez-festival. We hadden daar zo’n breed palet van zingevend Nederland te gast: van boeddhisten tot antroposofen, van yogi’s tot klassieke filosofen, en ga zo maar door. Al die mensen samen… Echt fantastisch.”

Wat zijn de belangrijkste spirituele veranderingen geweest?
“Wat ik heb gemerkt en waar ik altijd op geanticipeerd heb, is dat zingeving nauw verbonden is met de tijdgeest. Wat er gebeurt in de wereld, is niet los te koppelen van wat er gebeurt in zingevingsland. Waar raken het nu en het tijdloze elkaar? Daar heb ik naar gezocht. Toen ik bij Happinez kwam was het boeddhisme nog helemaal ‘in’. We keken allemaal naar het Oosten: meditatie, mindfulness en Boeddhabeelden… We zaten in een golf van economische voorspoed, de ratrace en de internetbubbel en zochten naar rust. Daarna kwam een newagerevival. Die viel onder meer samen met de MeToobeweging en Women Marches, waarin de emancipatie van vrouwen en eerbied voor de vrouwelijke energie belangrijk werd. Dat gaat ook over het intuïtieve, het mystieke. Over die piek zijn we nu heen. Wat ik nu zie, is dat de belangstelling voor het sjamanisme, de natuurreligie, enorm is. Dat zie ik niet los van de klimaatcrisis en het besef dat de wereld om ons heen niet vanzelfsprekend is. Het idee dat we verbonden zijn met deze aarde, dat de aarde voor ons zorgt en zelfs bezield is, dat leeft nu.”

Ben jij in die periode zelf ook veranderd?
“Ik ben niet iemand die spiritueel met alle winden meewaait. Ik heb mijn eigen spiritualiteit buiten de merkbewegingen van Happinez. Maar ik ben zeker een Alice in Wonderland. Ik kan heel nieuwsgierig zijn naar andere zienswijzen, nieuwe inzichten. Dan wil ik weten: hoe zit dat? Hoe is het van waarde? Maar ik heb niet dat ik alles mee naar huis neem, zeg maar. Ik heb onder meer affiniteit met het moderne boeddhisme. Teachers als de Amerikaanse Ethan Nichtern, Sharon Salzberg en Pema Chödrön zijn al jarenlang favoriet. Zij spreken over liefdevolle vriendelijkheid en compassie als basishouding in het leven. Ook elementen uit het sjamanisme spreken me aan; de natuur als een levend iets. Door alle verhalen in Happinez, alle mensen die ik gesproken heb, weet ik inmiddels dat spiritualiteit tot mijn kern behoort. En ik heb bij Happinez geleerd om wat niet als eigen voelt niet meteen af te wijzen, maar om me te verwonderen en te bewonderen. Ik oordeel niet snel over iemands persoonlijke beleving van spiritualiteit.”

“Kerken moeten meer rekening houden met ons gestuntel, onze aarzelingen, twijfels en zoektochten.”

Hoe bepaalde jij wat wel en wat niet geplaatst wordt. Hoe maak jij je keuzes?
“In het stijlboek van Happinez staat: we staan open voor alle inzichten, zolang ze wijs, liefdevol en positief zijn. Waar ik alert op was, is onder meer het pad van het wensdenken: ‘Als je maar hard genoeg wilt, dan…’ Nee, dan kom je op een pad van schuld en oordeel. Ik denk dat we altijd de realiteit in het oog moeten houden: dat wij mensen feilbare wezens zijn. Van zelfgenezing bleef ik ook weg. Voor echt hardcore newage-opvattingen zijn er al andere titels. Happinez is een groot publieksmerk met een brede lezersgroep. Vergeet niet: wij komen heel dicht op de huid van veel mensen. Je weet niet bij wie je door de brievenbus valt en lezers zitten soms in kwetsbare situaties. Je bent met iemands ziel in contact, daar moet je altijd integer mee omgaan. Je kunt nooit zeggen: als je meer mediteert, ben je niet meer depressief. Wat een heftige boodschap zou dat zijn! Daarin past alleen maar nederigheid.”

En het meer theologische?
“Minder. We kozen dan eerder voor een specifieke visie van een persoon uit de christelijke traditie, zoals de Heilige Franciscus of Hildegard von Bingen. Er gebeuren nu interessante dingen als het om het christendom gaat. De belangstelling voor new age zie je omslaan, met name in de Verenigde Staten, maar andere landen volgen, in het fundamentalistisch christendom. Opeens hoor je over tradwives en reborn christians. In mijn ogen een zorgelijke trend. Het is niet los te zien van de tijdgeest waarin het rechts-populisme toeneemt. We hebben het economisch lastig en hoe fijn is het dan als iemand zegt: jij, vrouw, hoéft helemaal niet te werken, je kunt gewoon thuis voor de kinderen zorgen. Sterker nog: dat vinden wij prachtig, God prijst je! Ik kan zoiets niet meteen met cijfers onderbouwen, maar het is zichtbaar. Lees ook maar eens Eigen wellness eerst van Roxane van Iperen. Het is zo zonde dat mooie Bijbelverhalen plat worden geslagen voor politiek gewin.”

Hoe is Happinez de coronatijd doorgekomen?
“We hebben de coronatijd steady doorgemaakt, ondanks de grote veranderingen in de samenleving. Voor de coronacrisis had ik in een uitgeefstrategie al geschreven: de spirituele bubbel gaat barsten. Dat zat eraan te komen. Het werd een lifestyle. Er kwam ook iets competitiefs in: ik ben spiritueel, ik ben nóg spiritueler. Ik ga niet tien, maar twintig dagen vipassana (een meditatietechniek, red.) doen en ik heb niet één, maar wel víjf keer ayahuasca (een kuur met Zuid-Amerikaanse hallucinogene drank, red.) gedaan. Ik noem die trend performance spirituality. Mensen die bijvoorbeeld niks wisten van meditatie, gingen ineens een maand in stilte in een hippe ashram (een leefgemeenschap voor aanhangers van Indiase religies, red.) zitten. Alles of niets. Ik ben een cheerleader van duurzame spiritualiteit. Ik ben van de school: ga maar eens tien minuten per dag stil worden. Maak je practice onderdeel van het leven in het hier en nu. Maak het een onderstroom. Daarmee steek je een oprechtheid in je intenties, in plaats van spiritualiteit te zien als een jasje dat je aan- en uittrekt. Met Happinez heb ik me altijd op duurzame vormen van spiritualiteit willen richten.”

Happinez is wel erg zweverig, wordt vaak gezegd…
“Zingeving hoort bij ons, mensen. Dat is niet zweverig en daarom vind ik het te gemakkelijk als Happinez als zweverig wordt weggezet. Dan doe je Happinez en zijn lezers echt tekort. Het is gewoon niet jouw vorm van zingeving beleven, denk ik dan. Misschien is de vorm waarin verhalen verteld worden niet jouw smaak, maar de lezers van Happinez daarmee afdoen vind ik te zwart-wit. Elk mens heeft een zingevend kader, het verlangen naar samenhang, betekenis of verbinding. De behoefte om te reflecteren over wat ertoe doet in het leven. Daarvoor biedt Happinez een heel rijke en toegankelijke waaier. Als Happinez kan inspireren en aanzetten tot een betekenisvol leven, denk ik: dan doen wij iets wat anderen, kerken bijvoorbeeld, vaak laten liggen.”

Ja, ik denk dat kerken veel kunnen leren van Happinez…
“Dat denk ik ook! Het dedain waarmee soms werd gezegd: ‘Ja, maar wij doen alles vanuit onze traditie’, doet mij denken: succes met al jullie leegstaande kerken, maar wij doen toch wel iets goed hier. Wij bereiken mensen die kerken niet meer bereiken. Na afloop van een oudejaarsevent van Happinez in de Posthoornkerk in Amsterdam kwam een meisje naar mij toe. Ze was in tranen en zei: ‘Ik ben zo dankbaar dat je christelijke referenties maakte.’ Ik vertelde dat ik christelijk was opgevoed en dat we tenslotte ook te gast waren in een kerk. Zij had het christendom helemaal losgelaten en dat deed haar nog steeds pijn. De dogmatiek, de regels, de gemeente waar ze uit kwam, het oordeel over hoe zij haar leven leidde… Ze kon er niet meer mee leven. Dat raakte mij. Wat pijnlijk. Kerken zouden meer rekening mogen houden met ons gestuntel, onze aarzelingen, twijfels en zoektochten. De vraagtekens, het niet hebben van antwoorden. De Dominicuskerk in Amsterdam vind ik een mooi voorbeeld van hoe een kerk ook kan zijn: maatschappelijk betrokken en actueel. Trek je neus niet op voor wat hier en nu speelt aan zingevingsbehoeften, maar plaats ze in de kaders die je hebt vanuit je religie. Dan ben je van tijdloze waarde!”

“Bij Happinez hadden we een tijdje de Sunday sessions: mooie sprekers en teachers op prachtige en intieme locaties in Nederland. Vanwege de coronacrisis liep dat allemaal anders dan gehoopt. Maar een dergelijk idee is nog steeds mijn droom. Ik zou graag een plek hebben waar ik op zondag een paar uur mensen bijeen laat komen. Waar we een verhaal lezen, naar muziek luisteren, waar we stil zijn. Heb je het boek B gelezen van journalist en godsdienstwetenschapper Nynke Sietsma over haar overleden zoontje? Dat gaat over leven en dood, over wanhoop en hoop, betekenis en het alledaagse – ik vind het een Bijbels groots verhaal. Ik zou willen dat zij mijn dominee is, bij wijze van spreken.”

Bio

Eveline Helmink (1980) was van 2017 tot en met maart van dit jaar hoofdredacteur van het spirituele magazine Happinez. Helmink heeft een journalistieke achtergrond en werkte jaren als journaliste voordat ze in 2010 bij Happinez kwam, o.a. bij de omroep NRCV. Ze schreef diverse succesvolle boeken, waaronder Handboek voor mindere dagen – Shortcuts naar een lichter leven (2019) en Niet vergeten – Als iemand die je lief is dementie heeft. Troostende inzichten (2021). Helmink is ook opgeleid als coach-counselor, waarbij ze een-op-een met zingevingsvraagstukken werkt.  

Verder lezen?

Log in op uw Tertio account en lees meteen verder

Nog geen account? Neem een digitaal abonnement en lees meteen verder.
Of maak een Tertio proefaccount aan en lees 1 maand gratis online!