Genade roept afhankelijkheid en kwetsbaarheid op, maar is ook een geschenk dat een dynamiek in gang zet. © Unsplash

Licht dat onverwacht binnenbreekt

Genade. Klinkt het woord vandaag ietwat bestoft, de ervaring heeft niets aan herkenbaarheid ingeboet. Psychologe Tine Schellekens (KU Leuven) herstelde het begrip in ere met haar doctoraat Where heaven meets earth. “Met veel schroom”, zegt ze daarover, “want ik wilde het wonder van genade niet kapot rationaliseren of in een definitie vangen.”

Gods genade – Zijn onvoorwaardelijke liefde – is voor gelovigen een bekende ervaring. Maar kan het begrip ook iets betekenen voor ongelovigen? Absoluut, zo blijkt uit grondig onderzoek van 456 getuigenissen die Tine Schellekens verzamelde en analyseerde. “Zonder het woord zelf in de mond te nemen, beschreven de ondervraagden hun begrip van genade in erg diverse bewoordingen: als een onverwacht geschenk van God, van medemensen of van de natuur. Als iets van geven en ontvangen, iets relationeels. Als iets dat je niet kunt maken of kopen, iets dat altijd onverdiend is en onvoorwaardelijk. Iets dat je overkomt. Ook jongeren, hoewel ze het woord ‘genade’ niet spontaan gebruiken, kunnen zich ertoe verhouden. Ze zien het concept als een interessante bril om te kijken naar wat je gratuit krijgt. Genade heeft talloze gezichten. De meeste mensen zullen spreken over medeleven, steun, betrokkenheid, mededogen, mildheid of vergeving.” Een genade-ervaring, zo ontdekte Schellekens, houdt verband met afhankelijkheid, met toegeven dat we niet alles in handen hebben. “Daarom is het zo’n mooi tegenwicht voor het maakbaarheidsidee, dat erg dominant is in onze samenleving – ‘als je hard werkt, kom je er wel’. Maar dat is niet zo, je hebt altijd kansen, omgevingen en mensen nodig om ergens te raken. We zijn afhankelijke wezens: van situaties, van mensen, van God.”