Veerkracht

Naar schatting lijdt 22 procent van de Vlamingen aan een psychische stoornis en ervaart 33 procent ernstige psychische problemen. Omdat er meer aandacht voor psychisch welzijn is dan vroeger, merken we problemen sneller op. Dat leidt dan weer tot overdiagnosticering, met als pervers effect dat wie met zware problemen kampt, door de lange wachtlijsten niet aan hulp raakt. Zelfs met die nuance blijft het verbazen dat mentale problemen een epidemisch karakter krijgen. Hoe komt het dat we psychisch zo kwetsbaar zijn?

Watjes
Mentale gezondheid is sterk verbonden met veerkracht: ons vermogen om de uitdagingen en weerbarstigheden van het leven te hanteren. De paradox in onze samenleving is dat er enerzijds veel veerkracht gevraagd wordt, maar anderzijds is er een pampercultuur ontstaan. Ouders, leraren, werkgevers en politici doen aan pleasen. De slachtoffercultuur die gepaard gaat met een doorgeslagen wokebeweging past daarin, net als het al te vlot gebruik van de term ‘trauma’. Zo wordt omgaan met moeilijkheden en tegenslagen veel lastiger en verliezen mensen hun zelfredzaamheid. Het is geen toeval dat Donald Trump en zijn kompanen de in hun ogen weke ‘woke’ maatschappij wegzetten als een bende watjes, pleiten voor meer “masculiene energie” (Zuckerberg) en het “pamperende” overheidsapparaat (Musk) willen opblazen. Die extreme tegenreactie maakt een kapitale fout: ze vergeet dat veerkracht en weerbaarheid maar kunnen groeien op een bodem van veilige hechting.

“In onze samenleving wordt veel veerkracht gevraagd, maar tegelijk ontstond een pampercultuur.”

Wie de Bijbel leest, ontdekt de rode draad van de heilsgeschiedenis: je geborgen voelen en het leven durven aan te gaan, gaan hand in hand. Mozes krijgt de goddelijke opdracht om zijn volk uit Egypte te leiden, maar mag zich gedragen weten door de belofte van God: “Ik zal er zijn voor u.” Jezus gaat tot het uiterste vanuit zijn verbondenheid met zijn Vader. Die weg brengt Hem van het lijden tot verrijzenis – het toppunt van veerkracht. Paulus vertelt dat hij “buitengewoon zwaar onder druk stond, boven onze kracht, zodat wij zelfs aan het leven wanhoopten” (2 Kor 1:8). Wat hem redt? “Het vertrouwen op God, die de doden ten leven wekt.” 

Diaconie
Religie is geen tovermiddel. Ze gaat wel over basisvertrouwen. En dat is essentieel voor onze mentale gezondheid. Religie biedt een zinshorizon die de aardse wanhoop overstijgt. Het christelijk geloof koppelt dat basisvertrouwen aan de missie om de wereld in te gaan en daar diaconaal en profetisch aanwezig zijn. De kerkgemeenschap kan in de mentale gezondheidscrisis die rol opnemen. “Komt allen tot Mij die uitgeput zijt en onder lasten gebukt, en Ik zal u rust en verlichting schenken”, zegt Jezus in het evangelie van Mattheus. Kerkgemeenschappen kunnen plaatsen van luisteren en opvang zijn. Troostplekken die tegelijkertijd uitnodigen om weer op te staan en het leven in te gaan. Dat veronderstelt dat we op zoek gaan naar nieuwe manieren om aanwezig te zijn in onze samenleving en om een partner te zijn voor iedereen die zoekt en verlangt naar mentale gezondheid.