Zielsverwant

Waar is de ziel gebleven? Schrijver Erwin Mortier, die in deze Tertio onze interviewgast is, drukt het in zijn onnavolgbaar proza zo uit: “Ziel is voor mij de schreeuw, even extatisch als verbijsterd, die we uitstoten wanneer we ons tegenover de onbevattelijke werkelijkheid van onszelf of de ander geplaatst zien.” Die ziel, zegt hij nog, moeten we voeden en behoeden. De ziel gaat over de kern van onszelf, om wat ons tot mens maakt en ons ervoor behoedt onszelf te herleiden tot een object in de wereld.

Behoeders
Religies zijn behoeders van de ziel. Ze ervaren die als de goddelijke vonk in ons. In het joods-christelijke scheppingsverhaal blaast Gods adem leven in de mens. Later zal die ziel jammer genoeg – in plaats van een vitale bron van leven – vooral een moreel begrip worden. De zuiverheid van de ziel moet worden gered van verdoemenis. Zo ontbrandde een ‘strijd om de zielen’ die tot veel angst leidde. Die evolutie hypothekeert mee het spreken over de ziel vandaag. 

Humaniteit
En toch, wie door de excessen van angst voor hel en verdoemenis heen kijkt, ervaart in de joods-christelijke zorg om de ziel een diepe bekommernis om onze humaniteit. De ziel geeft de mens waardigheid en verbindt ons met anderen. Ze behoedt ons voor reducties tot een veredeld zoogdier of tot een louter economisch wezen, gestuurd door de wetten van de markt. Of tot een machine, een gevaar waar enkele pioniers van AI recent voor waarschuwden. Zo gezien is de strijd om de ziel vandaag de strijd om onze overleving als menselijk wezen. 

Levende stenen
Vandaag zoeken we de ziel in andere gebieden op. Kijk maar naar het belang dat we hechten aan erfgoed. Verbazend toch hoeveel middelen en energie we stoppen in oude gebouwen! We willen ze niet alleen intact houden, maar ze ook in hun oorspronkelijke staat herstellen. Het is alsof we onze connectie met wat ons voorafging letterlijk in steen willen vasthouden. U leest er meer over in ons dossier, dat we niet voor niets Levende stenen hebben genoemd.

Ongebaande wegen
Vele tijdgenoten zijn niet langer op de klassiek religieuze manier op zoek naar een herwaardering van hun mens-zijn. Christenen kunnen daarin een cruciale rol spelen. Hebben ze de moed om zonder recuperatiedrang te luisteren naar de noden van de wereld? Om daarin het evangelie steeds opnieuw heruit te vinden? De Franse filosoof en theoloog Maurice Bellet zei het zo: “De ambitie van de Kerk moet zijn om niet enkel eigentijds te zijn, maar om zich door het geloof te laten voortdrijven naar een verkondiging die toekomstgericht is. Christelijk geloof is: zichzelf durven te verliezen in een ruimte en tijd die men niet kan bemeesteren.” Op zoek gaan naar onze ziel wordt dan een gezamenlijke tocht waarin we ontdekken dat we allemaal ziels-verwanten zijn.