Gedachteloos
Wereldwijd moeten niet de autoritaire leiders ons het meest verontrusten, maar de massa’s die hen democratisch verkiezen. Sommige commentatoren hebben het over angstige, gefrustreerde mensen, anderen noemen hen intrinsiek kwaadaardig, zoals columniste Bieke Purnelle in De Standaard na de Nederlandse verkiezingen: “Hou nu eens op met de zaken te verbloemen. Wie voor een xenofoob als Geert Wilders kiest, is wellicht zelf ook xenofoob. En niet gewoon gefrustreerd, misleid of boos.” De zaken zouden wel eens genuanceerder kunnen zijn. Met haar concept van gedachteloosheid overstijgt Hannah Arendt de tweespalt: mensen handelen vanuit diverse motieven – carrière, hebzucht, ideologie… – zonder te beseffen waartoe dat kan leiden. Toegepast: zij zijn zich met hun tik van de elektronische pen in het stemhokje niet bewust van hun bijdrage tot iets groters.
Daarom moet, op vijf maanden van de stembusgang, een geïnformeerd kiespubliek de prioriteit worden van media en onderwijs. Hun opdracht begint vandaag. Als die experten al hun mogelijkheden aanwenden om hun doelgroepen voor te lichten – let wel: niet sturen –, dan kunnen kiezers in juni en oktober een geïnformeerde keuze maken. Die kan van gelijk welke strekking zijn, als burgers maar meer vlees aan het bot willen dan ‘ander en beter’. Bij wijze van boutade zou informatie een toegangsvereiste voor stemrecht moeten zijn. Om met een wagen de baan op te gaan, moet je ook kennis hebben van de regels en risico’s om jezelf en je medemens niet in gevaar te brengen. Waarom gaan we dan zo nonchalant om met onze democratie?
Zonder leuningen
Kan een christen daar iets mee? Een gelovige is in principe politiek dakloos. Geïnformeerd kiezen betekent voor hem programma’s lezen, uitspraken beluisteren en die toetsen aan het gemeenschappelijk goed en de optie voor de kwetsbare. Met die maatstaf voor ogen laten christenen hun waarden niet vanuit socioculturele gewoonte dwingen in het keurslijf van één politieke kleur. Hannah Arendt zei dat je ‘zonder leuningen’ moet denken en handelen: dat je een oordeel moet vormen vanuit het denken, niet omdat je lid bent van deze of gene groep. Elke tijd heeft zijn uitdagingen.
Storende factor
Wat betekent dat concreet? Tv-reeksen als ‘Zorgen voor mama’ (VRT 1) tonen wat armoede met mensen doet en hoe complex de keten van onrecht is. Armen zijn de martelaren van deze tijd. Ze brengen de offers voor onze systemen van rijkdom, macht en uitsluiting, het ‘hogere goed’ waarvoor wij dagelijks kiezen. ‘Ander en beter’ kan ook dit zijn: politici die niet uitgaan van misbruik en profitariaat. Dat voorrang in crèches en sociale woningen niet volgt op maar vooraf gaat aan het vinden van werk. “Wat goed is voor de armste 20 procent, is goed voor iedereen”, zei Vanessa Joos van ATD onlangs in Tertio. Zelfs vanuit eigenbelang werkt die richtlijn. Vermogenden houden niet van armoede. Wij kunnen helpen die ‘storende’ factor uit de wereld te helpen. Alleen zo krijgen onpopulaire maar nodige maatregelen een kans.
Graadmeter
Wie authentiek geloof als leidraad neemt, stelt zich kritisch op en bevraagt onze maatschappij, gewoonten en aannames. In die zin is religie niet de naïeve tegenpool van kritische zin. Religie volgt de dominante commerciële logica niet. Dat is vrij uniek in deze wereld en verzekert een grote onafhankelijkheid. Wie de netto-som maakt van alle mentale, zingevende, culturele, intellectuele en materiële baten vanuit religieuze motieven, denkt net even anders over ‘ongehoorde financiering’. Christenen hebben een verwijsfunctie, net zoals Johannes De Doper. In hun gedrag en woorden – impliciet of expliciet – moeten zij verwijzen naar wat groter is. Dat is de graadmeter voor hun geloofwaardigheid in het publieke leven.
Meer opinies van
Sylvie Walraevens
