Toetssteen

Keert de rust wat weer, na weken van storm? In de kerkelijke coulissen blijft er alvast veel bedrijvigheid en zo hoort het ook. Daar is werk aan de winkel. Veel werk. Gelukkig leeft dat besef. Ook de Kamer en het Vlaams Parlement zetten met hun onderzoekscommissies alle zeilen bij. Maar hoe zit het met u, christenen van diverse pluimage? Ligt u murw geslagen in de lappenmand? Weet u nog van welk hout pijlen te maken? Zich vandaag christen of katholiek noemen is niet de makkelijke weg kiezen. Meewarigheid, spot, woede, onbegrip: u kent het. Dat was lange tijd wel anders. Christen zijn was slechts één generatie geleden voor velen niet meer dan meedrijven met de stroom. Het vergde nauwelijks engagement of uitgesproken keuzes. Vandaag is christen zijn in de westerse context een uitdaging. En een uitnodiging tot uitzuivering.

Radicaal
Sommigen die zich vandaag ‘christelijk’ noemen, zullen het niet graag horen, maar het is allesbehalve zeker dat zij zich in Jezus’ tijd bij Hem hadden aangesloten. Velen zouden zich afwenden van Zijn rebellie en non-conformisme. Jezus was behoorlijk radicaal – let wel: niet extremistisch, niet misplaatst apologetisch, niet gewelddadig. Hij sprak met woorden, maar nog krachtiger in daden. Die woorden en daden zorgen tot op vandaag voor een mentale bug: ze zijn behoorlijk confronterend en out of the box. Jezus gooide commerçanten de tempel uit. Hij nam het op voor de overspelige vrouw. Hij wees oog-om-oog-tand-om-tand af en bood Zijn andere wang aan. Hij reikte zondaars de hand. Hij verwierp de vrome regelneverij van de schriftgeleerden en plaatste daar authenticiteit tegenover. In het bijzonder inspirerende Le Testament du Roc van filosoof-psychoanalyticus Denis Marquet vertelt de oude jood Shimon – apostel Petrus – in de gevangenis over zijn avontuur met Jezus. Zijn twee mede-terdoodveroordeelden – een aanhanger van de oriëntaalse mystiek en een jonge Romein – ontdekken met groeiende interesse een Jezus van vlees en bloed die tegelijk, door zijn verrassende handelen en spreken, van een andere wereld lijkt.

Schaamteloos
Door de geschiedenis heen maakten we van Jezus een figuur van marsepein en slagroom, waardoor Hij vandaag vaak het voorwerp van spot is. Daarnaast hebben ook gemakzucht, klerikalisme en theologische scherpslijperij de aandacht afgeleid van de uitdagende christelijke boodschap. Extreemrechts gedachtegoed en hang naar macht en praal koppelen aan het christendom wegens de traditionele zweem die religies vaak omhult, is vergeten waar de historische Jezusfiguur echt voor stond: de compromisloze keuze voor de kwetsbaren – niet alleen kinderen, maar ook de vreemdeling of de gevangene – en het afwijzen van afgoderij, de mammon. Hoe kunnen figuren als Donald Trump, Vladimir Poetin, Viktor Orbán, Matteo Salvini of Jair Bolsonaro zich schaamteloos volgelingen van Jezus noemen?

Catharsis
De christelijke waarden worden in het Westen door velen ‘common sense’ genoemd. Ze lijken verworven en een spirituele referentie werd overbodig. Maar die wijdverspreide religieuze ongeletterdheid miskent hoe tegendraads het christendom was en is. Hoezeer die boodschap tegen de haren in strijkt, met misverstanden, uithollingen en misbruik tot gevolg. De shocktherapie die de westerse Kerk vandaag ondergaat, hoeft geen drama te zijn. Een stevige catharsis is misschien wel het beste wat haar kan overkomen. Het christendom heeft een ontzettend rijke culturele, intellectuele en spirituele traditie van meer dan 2.000 jaar oud. Ze werd gedacht, herdacht, geleefd, uitgedaagd, herschreven en uitgezuiverd. Wat van waarde is, zal overleven en herontdekt worden. Christenen moeten vandaag niet simpelweg streven naar een numerieke heropleving van geloof en Kerk, ze moeten inhoudelijk ambitieus en kritisch zijn. De wijdverspreide religieuze ongeletterdheid zorgt voor mentale ruimte. De onbevangenheid van jongeren die geen ballast en wraakgevoelens meezeulen, is een kans om aan geloofwaardigheid te winnen met authentiek christelijk handelen en spreken. Een Kerk voor de ‘zuiveren’ dus? Verre van! Maar wie zich vandaag christen noemt, moet Jezus’ leven en boodschap als toetssteen nemen, geen vernuftige theologische constructies, geen uitgeholde tradities en geen wereldvreemde regels.